مهدی (عجل الله فرجه) در قرآن
مهدی (عجل الله فرجه) در قرآن
نویسنده: سید محمد عابدین زاده
فهرست مطالب
مقدمه
(۱) غایب از نظر
(۲) آخرین کلمه الهی
(۳) یاوران الهی
(۴) امتحان غیبت
(۵) درود خدا بر یاوران مهدی
(۶) نسل برگزیده
(۷) تسلیم فراگیر وحکومت مطلق
(۸) ارتباط با امام زمان
(۹) بندگان ذخیره شده
(۱۰) آمادگی قبلی
(۱۱) انتظار همگانی
(۱۲) آمادگی؛ نه کی وچگونه
(۱۳) وارثان زمین
(۱۴) پیروزی نهایی
(۱۵) منتظران، اولیاء الله هستند
(۱۶) آرزوی پیامبران
(۱۷) ذخیره الهی
(۱۸) آشنای ناشناس
(۱۹) در حسرت او
(۲۰) خوشا بر حال منتظران
(۲۱) به یاد روز ظهور
(۲۲) قضاوت با علم باطن
(۲۳) مبارزان زمینه ساز ظهور
(۲۴) انتقام گیرنده شهیدان مظلوم
(۲۵) امت امام
(۲۶) حق آمده وباطل رفتنی است
(۲۷) موعود همه کتب آسمانی
(۲۸) حکومت در سراسر زمین
(۲۹) وعده الهی به مؤمنان شایسته
(۳۰) مضطر واقعی
(۳۱) امامت ووراثت مستضعفان
(۳۲) کمال نعمت
(۳۳) تجلی به نور خدا در زمین
(۳۴) حلقه آخر زندگانی بشر
(۳۵) انسانیت مرده را زنده می کند
(۳۶) آب گوارا؛ حضور امام
(۳۷) پنهانی که آشکار می شود
(۳۸) عرضه خبرهای امت بر امام
(۳۹) قسم به زمان ظهور
(۴۰) یاری الهی
به طور قطع جامع ترین تصویر از حقایق عالم هستی ترسیمی است که از سوی خدای متعال ارائه شده باشد. در این میان موضوع آینده جهان بشریت که مسافران کاروان این عالم همواره با دنیایی از (امید) و(آرزو) به آن نگریسته اند، از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
چرا که اساساً دست عقل وتوانایی های انسان از ترسیم آن کوتاه است. به همین دلیل در طول زمان ها بزرگانی دست به جمع آوری آیاتی از قرآن که به ترسیم آینده جهان وچهره دلگشای بزرگ نقش آفرین آن - یعنی قائم آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) - مربوط می شود، پرداخته اند؛ که از میان آنها می توان به کتاب (المحجة فی ما نزل فی الحجة) و(قاطع البیان فی آیات المؤوّلة بصاحب الزمان) اشاره نمود.
در این مختصر برخی از آن آیات ـ که یقیناً تعداد آنها بسیار بیش از اینهاست ـ را به همراه بیانی از معصومان که به تعبیر قرآن، راسخان در علم وآگاهان به تأویل آیات الهی هستند، جمع آوری شده است. امید آن که عاشقان جمال ومنتظران قدومش، با انس گرفتن با این آیات بر اطلاعات خویش افزوده وتمسّک به قرآن واهل بیت قدس سرهما را جلوه گر سازند.
والسلام
سید محمد عابدین زاده
شعبان المعظم ۱۴۲۲
(۱) غایب از نظر
﴿هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب﴾.(۱)
یحیی بن ابن قاسم می گوید از معنای آیات فوق از امام صادق (علیه السلام) سؤال کردم فرمود:
(متقین همان شیعیان علی (علیه السلام) هستند وغیب نیز همان حجت غایب است).(۲)
ای مهر جهان آرا جانم بفدای تو * * * ای نور دل زهرا دل محو ولای تو
غایب ز نظر گشته آن چهره چون ماهت * * * باز آی که دل گشته محزون ز خفای تو
(۲) آخرین کلمه الهی
﴿واذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن...﴾.(۳)
مفضل بن عمرو می گوید از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم آن کلمات (که خدا ابراهیم را با آنها آزمود) چه بود؟
حضرت فرمود: (همان کلمات بود که حضرت آدم از پروردگارش دریافت وخدا (بواسطه آنها) بر او توبه نمود وآن این بود که: (از تو به حقمحمد وعلی فاطمه وحسن وحسین در خواست می کنم که بر من توبه فرمایی)....
پرسیدم که ای پسر رسول خدا پس معنای فاتمهن چیست؟ فرمود:
(یعنی آن اسامی - که اسامی دوازده امام بود - را تا نام قائم کامل نمود...).(۴)
ارتقاء ابراهیم، رمز توبه آدم بوده * * * علّم الاسماء نام حضرت خاتم
نام حضرت خاتم، در کنار اولادش * * * که اتمهنْ آمد، نام مهدی عالم
(۳) یاوران الهی
﴿اینما تکونوا یأت بکم الله جمیعا﴾.(۵)
راوی می گوید از ابی الحسن (علیه السلام) از معنی آیه سؤال کردم فرمود: (به خدا قسم آن است که وقتی قائم ما قیام کند خداوند شیعیان ما را از تمامی نقاط در کنار او گرد می آورد).(۶)
ای صد درود بر آن، دلداگان مهدی * * * آن سر نهادگان در، محراب جان مهدی
در اینما تکونوا داده است وعده اللّه * * * گرد آورد به یکدم آن یاوران مهدی
(۴) امتحان غیبت
﴿ولنبلونکم بشیء من الخوف والجوع ونقص من الاموال والانفس والثمرات وبشر الصابرین﴾.(۷)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (همانا پیش از قیام قائم (علیه السلام) بلایا وامتحانات الهی است). محمد بن مسلم می گوید گفتم: آن بلایا کدام است. حضرت در پاسخ این آیه را تلاوت نمود: (وهر آینه شما را به چیزی از ترس، گرسنگی وکاستی از دارایی ها وجانهاتان می آزمائیم وصابران را بشارت ده).(۸)
ای مؤمنان ای مومنان * * * هشدار در آخر زمان
گردیده وقت امتحان * * * در جانتان در مالتان
(۵) درود خدا بر یاوران مهدی
﴿اولئک علیهم صلوات من ربهم ورحمة واولئک هم المهتدون﴾.(۹)
محمد بن احمد بن عبیدالله هاشمی می گوید در زمان عبدالله بن زبیر کتابی از زیر زمین کعبه یافت شد که در آن اسامی ائمه دوازده گانه آمده بود تا آنجا که:
(... سپس امام منتظر است که نام او نام پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) است. به عدل امر نموده وانجام می دهد واز منکر نهی نموده ودوری می گزیند. خدا بواسطه او ظلم را برافکنده وتردید وکور باطنی را نابود می سازد تا جایی که گرگ وگوسفند در حکومت حضرت در آسایش زندگی می کنند ومرغان اهل آسمانها وماهیان دریاها از او خشنودند. او عجب بنده ای است که این چنین مورد کرامت الهی واقع می شود. خوشا به حال کسیکه از او اطاعت کند ووای بر آنکس که از او نافرمانی نماید. خوشا به حال آنکسی که به امر او به قتال بر خاسته وکشته شده یا بکشد:
(آنهایند که بر ایشان درودها ورحمت پرورگارشان نثار شده وهم آنانند هدایت شدگان؛ هم آنانند رستگاران؛ هم آنانند پیروزمندان).(۱۰)
بادا درود ورحمت خالق نثارتان * * * ای یاوران قائم وجانها فدایتان
اهل فلاح ورستگاری نبود کسی مگر * * * آنکس که نام او بودا بین نامتان
(۶) نسل برگزیده
﴿ان الله اصطفی آدم ونوحا وآل ابراهیم وآل عمران علی العالمین ذریة بعضها من بعض...﴾.(۱۱)
امیر مؤمنان در ضمن توصیه هایشان به کمیل فرمودند:
(هر روز را با نام خدا ابتدا نموده ولاحول ولاقوة الا بالله گفته بر خدا توکل کن وما را یاد نموده ونام ببر وبر ما درود بفرست وخویشتن را هر چه می توانی بر این کار بدار تا ان شاء الله از امور پنهان آنروز در امان بمانی.... ای کمیل هیچ علمی نیست مگر آنکه من گشاینده آنم وهیچ سرّی نیست مگر آنکه قائم (علیه السلام) آن را به آخر خواهد رسانید. ای کمیل فرزندانی هستند یکی از نسل دیگری وخدا شنوا وداناست...).(۱۲)
نبی شهر علم وعلی چون درش * * * خدا گفته وأتوا (۱۳) به پیغمبرش
هر آن دانشی که علیش گشود * * * بود نزد مهدی ز پا تا سرش
(۷) تسلیم فراگیر وحکومت مطلق
﴿افغیر دین الله یبغون وله اسلم من فی السموات والارض طوعا وکرها والیه ترجعون﴾.(۱۴)
(هنگامیکه قائم (علیه السلام) قیام نماید به عدل حکم نموده ودر زمان حکومتش جور بر طرف گردیده وراهها امنیت یافته وزمین برکتهایش را خارج ساخته وهر حقی به اهلش باز گشته واهل هیچ دینی نخواهند ماند مگر آنکه اظهار اسلام نموده وبه ایمان معترف می گردند. آیا سخن خدای سبحان را نشنیده ای که می فرماید: وبرای او هر چه در آسمانها وزمین است از روی اختیار یا اکراه تسلیم گردیده وبه سوی او باز خواهید گشت..).(۱۵)
آن روز که قائم (علیه السلام) از سفر باز آید * * * عالم ز قدوم او سرافراز آید
از روی رضا وجبر، اجزاء جهان * * * تسلیم شوند، چو آن مه ناز آید
(۸) ارتباط با امام زمان
﴿یا ایها الذین آمنوا اصبروا وصابروا ورابطوا واتقوا الله لعلکم تفلحون﴾.(۱۶)
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که در معنای آیه فوق فرمودند:
(بر ادای فرائض صبر نموده ویکدیگر را در برابر دشمنان به صبر واداشته وبا امام منتظرتان رابطه برقرار نمائید..).(۱۷)
ای اهل ایمان جملگی، با صبر هم آوا شوید * * * هم اصبروا هم صابروا را در عمل معنا شوید
واندر کنار صبرتان، اندر مسیر تفلحون * * * همواره با صاحب زمان، در ربط پرسودا شوید
(۹) بندگان ذخیره شده
﴿یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یأتی الله بقوم یحبهم ویحبونه...﴾.(۱۸)
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود:
(همانا برای صاحب این امر (حکومت جهانی الهی) یارانی ذخیره شده که اگر همه مردم هم بروند خداوند آن یاوران را گرد خواهد آورد.... وهم آنانند که خداوند در موردشان فرموده:
بزودی خداوند گروهی را خواهد آورد که خدایشان دوست دارد وآنهانیز خدا را دوست دارند، در برابر مؤمنان فروتن ودر برابر کافران پر صلابت وشکست ناپذیرند..).(۱۹)
گر به یاری حق از جای نخیزید، دمی * * * وز ره حق به عقب یکسره خیزید، همی
یاورانی است خدا را که بیایند ولیک * * * چه شود گر ز اطاعت نگریزید، کمی
(۱۰) آمادگی قبلی
﴿یوم یأتی بعض آیات ربک لا ینفع نفسا ایمانها لم تکن آمنت من قبل﴾.(۲۰)
امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه فوق فرمودند:
(کلمه آیات مورد اشاره در آیه فوق ائمه هستند وآن آیه مورد انتظار، قائم (علیه السلام) است. پس روز آمدن او ایمان آوردن کسی که قبل از قیام او ایمان نیاورده باشد سودی نخواهد داشت. اگر چه آن ایمان آورنده به پدران پیشین آن حضرت مؤمن بوده باشد).(۲۱)
ای دوست به یاد یار ونورش باید * * * پروانه گرد شمع رویش باید
گر منتظری قدم به خود سازی نه * * * کز پیش مهیای ظهورش باید
(۱۱) انتظار همگانی
﴿قل فانتظروا انی معکم من المنتظرین﴾.(۲۲)
محمد بن ابی نصر از حضرت رضا (علیه السلام) نقل می کند که فرمود:
(چه نیکوست صبر وانتظار فرج؛ آیا سخن الهی را شنیده ای که مراقب باشید که من هم با شما مراقبم پس منتظر باشید که من هم بامنتظرانم پس بر شماباد به صبر، چرا که فرج در حال یأس (از امور عادی) فرامی رسد).(۲۳)
نی صِرف، من وتو بی قرارش هستیم * * * سر گشته دولت ودیارش هستیم
اقیانوسی است خیل مشتاقانش * * * یک قطره زخیل بی کرانش هستیم
(۱۲) آمادگی؛ نه کی وچگونه
﴿ویقولون متی هذا الوعد ان کنتم صادقین﴾.(۲۴)
حسین بن علی (علیه السلام) فرمود:
(از ما (اهل بیت) دوازده مهدی (هدایت شده وهدایت کننده) خواهد بود که اول آنان امیرمؤمنان علی بن ابیطالب وآخرین آنها نهمین فرزند من است واو آن کسی است که به حق قیام نموده؛ خدا بواسطه اش زمین مرده را زنده می گرداند وبا او دین حق را بر همه ادیان غلبه می بخشد اگر چه مشرکان را ناپسند آید.
برای او غیبتی است که در آن گروههای زیادی مرتد شده (از حق بر می گردند) وگروههای دیگری بر دین ثابت خواهند ماند وبه آنها گفته می شود این وعده چه زمانی است اگر راست می گوئید. آگاه باشید کسیکه در زمان غیبت آن امام در برابر اذیتها وتکذیبها صبر ورزد در جایگاه آن کسی است که با شمشیر در پیشگاه رسولخدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به جهاد برخاسته باشد).(۲۵)
هر که در غیبت مهدی ز رهش باز نماند * * * رو به مقصد بنمود وسوی آغاز نماند
از متی یا لِمَ ویا بِمَ بنمود گذر * * * یار مهدی شده ویکدم از او باز نماند
(۱۳) وارثان زمین
﴿ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده والعاقبة للمتقین﴾.(۲۶)
امام باقر (علیه السلام) فرمود: (دولت ما آخرین دولتهاست وهیچ خاندانی که امکان در دست گرفتن دولت را داشته باشند باقی نخواهد ماند مگر آنکه قبل از ما به حکومت می رسند تا آنکه بعد از حکومت ما کسانی ادعا نکنند که اگر ما به حکومت می رسیدیم مثل روش اینها عمل می کردیم. وهمین است سخن خدای عزوجل که: (عاقبت از آن پرهیزکاران است).(۲۷)
ای که داری بر خداوندت یقین * * * بشنو اینک وعده آن بهترین
حاکمیت در زمین بی چند وچون * * * عاقبت باشد از آن متقین
(۱۴) پیروزی نهایی
﴿یریدون ان یطفئوا نور الله بافواههم ویأبی الله الا ان یتم نوره ولوکره الکافرون - هو الذی ارسل رسوله بالهدی ودین الحق لیظهره علی الدین کله ولو کره المشرکون﴾.(۲۸)
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: (آیا وعده این آیه تاکنون محقق شده است؟ هرگز! به خدایی که جانم در دست اوست به جایی خواهد رسید که هیچ قریه ای باقی نماند مگر آنکه در آن، بر شهادت به وحدانیت الهی ورسالت رسولخدا هر صبح وشام ندا بر خیزد).(۲۹)
آید آن روزی که حق قاهر شود * * * حاصل رنج نبی ظاهر شود
دشمن حق می کند بیهوده سعی * * * کی به محو نور حق قادر شود
(۱۵) منتظران، اولیاء الله هستند
﴿الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم ولا هم یحزنون الذین آمنوا وکانوا یتقون لهم البشری فی الحیوة الدنیا وفی الاخره﴾.(۳۰)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (خوشا به حال شیعیان قائم ما ومنتظران ظهورش در زمان غیبت؛ واطاعت کنندگانش در زمان ظهور، آنانند اولیاء خدا که نه ترس در آنان است ونه اندوهگین گردند).(۳۱)
ای خوشا مردان صبر وانتظار * * * ای خوشا بر عاشقان روی یار
ای خوشا آنان که در غیبت کنند * * * خویش را با یاد مهدی پایدار
(۱۶) آرزوی پیامبران
﴿قال لو ان لی بکم قوه او آوی الی رکن شدید﴾.(۳۲)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (سخن لوط که به قومش گفت: ای کاش مرا بر شما قوتی بود یا آنکه به تکیه گاهی پناه می بردم؛ نبود مگر آرزوی توانایی قائم (علیه السلام) ورکن هم چیزی نبود مگر قدرت یاران آن حضرت هر مرد از آنان توان چهل مرد را داراست وقلب هر یک از آنان همچون یک قطعه آهن است که اگر بر کوهها گذر کنند آنها را از جا می کنند).(۳۳)
ای کاش که آن رکن رکین می آمد * * * آن مایه اقتدار دین می آمد
این ناله انبیاء ومردان خداست * * * ای کاش امید مؤمنین می آمد
(۱۷) ذخیره الهی
﴿بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین﴾.(۳۴)
مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد آیا به امام قائم (علیه السلام) با خطاب (امیر المؤمنین) سلام کنیم؟ حضرت فرمود:
(خیر. امیر المؤمنین اسمی است که خدا حضرت علی (علیه السلام) را به آن نامیده وقبل وبعد از او کسی جز شخصی که کافر شده باشد به این نام نامیده نشده است. آن مرد پرسید پس به چه خطابی به آن حضرت سلام نماییم. حضرت فرمود: می گویی السلام علیک یا بقیة الله وسپس آن حضرت این آیه را تلاوت فرمود: ﴿بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین﴾).(۳۵)
ای که باقیمانده خوبان تویی * * * ای که موعود همه قرآن تویی
ای که از هر چیز خوبی خوبتر * * * از برای شخص با ایمان تویی
(۱۸) آشنای ناشناس
﴿وجاء اخوه یوسف فدخلوا علیه فعرفهم وهم له منکرون﴾.(۳۶)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (در قائم این امت (علیه السلام) چهار سنت از سنت پیامبران خواهد بود: سنتی از موسی خائفا یترقب که ترسان چشم انتظار بود. وسنتی از یوسف یعرفهم وهم له منکرون که او آنها را می شناخت ولی آنها او را نمی شناختند. وسنتی از عیسی وما قتلوه وما صلبوه که زنده است وهرگز او را نکشته اند. وسنتی از محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) یقوم بالسیف که با نبرد قیام می کند).(۳۷)
ز چه، ای یوسف کنعان نبینم روی ماهت را * * * ویا بینم ولیکن حیف نشناسم نگاهت را
تو بشناسی مرا اما تو را نشناسم ای مهدی * * * چه گردد گر شناسانی به من خال سیاهت را
(۱۹) در حسرت او
﴿حتی اذا استیئس الرسل وظنوا انهم قد کذبوا جائهم نصرنا...﴾.(۳۸)
حضرت صادق (علیه السلام) پس از توضیح آنکه وعده حکومت صالحان وآثار آن هنوز محقق نگردیده، به عنوان کُندی ودور بودن ظهور حضرت قائم این آیه را تلاوت کردند تا آنکه رسولان مأیوس شده وگمان کردند که به آنها دروغ گفته شده، در آن هنگام یاری ما فرا رسیده....(۳۹)
خوبان به حسرت کی ز در درآیی * * * ای یار از چه از سفر نیایی
سوزانده مهدی! هجر تو دل وجان * * * وقت است ای والا گهر بیایی
(۲۰) خوشا بر حال منتظران
﴿ان الذین آمنوا وعملوا الصالحات طوبی لهم وحسن مآب﴾.(۴۰)
یونس بن عبد الرحمن می گوید به حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) عرض کردم: ای فرزند رسولخدا شما قائم به حق هستید؟ حضرت فرمود:
(من هم قائم به حق هستم اما آن قائمی که زمین را از دشمنان خدا پاک می کند وآنرا آنچنانکه از ظلم وجور پر شده باشد، از عدل وداد لبریز می سازد، او پنجمین از فرزندان من است که غیبتی خواهد داشت که بدلیل ترس از جانش طولانی خواهد شد. در آن زمان گروههای زیادی از دین برگشته وگروهی دیگر بر آن ثابت می مانند.... خوشا به حال شیعیان ما، آنانیکه در زمان غیبت قائم ما به ریسمان ما آویخته، بر دوستی ما وبیزاری از دشمنان ما استوار بمانند. آنها از ما وما از آنهائیم آنها به امامت ما خشنود وما نیز به شیعگی آنها خشنودیم. پس خوشا بر حال آنها وباز هم خوشا بر آنها، به خدا قسم آنها در روز قیامت در درجه ما خواهند بود).(۴۱)
خوشا بر اهل ایمان وعمل در غیبت مهدی * * * خوشا یاران دور از هر دغل در غیبت مهدی
زده بر کارشان مهر رضایت آیه قرآن * * * که پاکند از خطا واز زلل در غیبت مهدی
(۲۱) به یاد روز ظهور
﴿وذکرهم بایام الله﴾.(۴۲)
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
(ایام الله سه روزند: روز قیام قائم - روز بازگشت - روز قیامت).(۴۳)
چون آمدنت ظهور نور الله است * * * هم مژده لطف ووعده الله است
دستور رسیده تا زیادش نبریم * * * چون روز ظهور نور یوم الله است
(۲۲) قضاوت با علم باطن
﴿ان فی ذلک لآیات للمتوسمین﴾.(۴۴)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (هنگامیکه قائم آل پیامبر قیام کند در بین مردم مانند حضرت داود حکم می کند ودر قضاوت نیازی به بینه وشاهد ندارد. خدا به او الهام می کند واو به علم خویش حکومت می نماید؛ هر گروهی را به آنچه مخفی می کند خبر می دهد ودوست ودشمن خویش را از طریق توسم می شناسد. خدای متعال می فرماید: همانا در این امور نشانه هایی برای اهل توسم وجود دارد).(۴۵)
تو میدانی چه پنهان در درون است * * * درون از بهر تو همچون برون است
چنان کن تا درونم را بسازم * * * که انسان را حقیقت اندرون است
(۲۳) مبارزان زمینه ساز ظهور
﴿وقضینا الی بنی اسرائیل فی الکتاب لتفسدن فی الارض مرتین....بعثنا علیکم عبادا لنا...﴾.(۴۶)
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که در بیان تأویل آیه فوق فرمود:
((دو فساد مورد اشاره در آیه) قتل امیرمؤمنان وزخمی شدن حسن بن علی (علیه السلام) بود ومنظور از وهر آینه طغیانی بزرگ مرتکب خواهید شد قتل امام حسین (علیه السلام) است. پس هنگامیکه وعده اول آنهابرسد یعنی هنگامیکه زمان پیروزی حسین (علیه السلام) شود بر می انگیزیم بر سرتان بندگانمان را که پرتوان گوشه وکنار هر دیاری را پی جویی کنند که آنها گروهی هستند که خداوند قبل از قیام قائم (علیه السلام) بر می انگیزاند که هیچ امر رها شده ای از آل محمد را نمی گذارند مگر آنکه آنرا در خواهند یافت واین وعده محقق الهی است).(۴۷)
اگر دو باره ستم، اهل حق زبون سازد * * * وگر ز خون، همه جا جمله لاله گون سازد
نموده وعده خدا آورد عبادی را * * * که تخت وتاج ستم را ز سر نگون سازد
(۲۴) انتقام گیرنده شهیدان مظلوم
﴿ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل انه کان منصورا﴾.(۴۸)
مردی از حضرت صادق (علیه السلام) در مورد آیه شریفه سؤال کرد. حضرت فرمود:
(مراد از آیه قائم آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) است که خروج نموده ودر برابر خون حسین (علیه السلام) عده ای را به قتل می رساند. پس اگر همه اهل زمین را بکشد اسراف کننده نخواهد بود.
بنابر این، این که خداوند می فرماید: در کشتن اسراف کننده نخواهد بود یعنی کاری که می کند اسراف شمارده نمی شود. سپس امام صادق (علیه السلام) فرمود:به خدا قسم فرزندان قاتلان حسین (علیه السلام) را به واسطه اعمال پدرانشان می کشد.
البته در تفسیر برهان ج ۲ ص ۴۱۹ رقم ۱۴ آمده که شخصی از حضرت رضا (علیه السلام) از معنای کلام حضرت صادق (علیه السلام) سؤال می کند واینکه کشتن فرزندان به گناه پدرانشان چگونه با آیه ولاتزر وازرة وزر اخری سازگار است؟ حضرت در پاسخ می فرمایند: منظور آن فرزندانی هستند که به عمل پدرانشان راضی بوده وافتخار می کنند واگر کسی در مشرق کشته شود وکسی در مغرب به قتل او راضی باشد او هم شریک قاتل محسوب می گردد...).(۴۹)
ای تیغ انتقام الهی بیا بیا * * * وی منتقم ز ظلم وتباهی بیا بیا
با تیغ ظلم، خون به دل اهل حق شده * * * ای نور حق به جنگ سیاهی بیا بیا
(۲۵) امت امام
﴿یوم ندعو کل اناس بامامهم...﴾.(۵۰)
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: (امامت را بشناس که اگر امامت را شناختی نزدیکی ودوری این موضوع (قیام امام زمان) به تو زیانی نخواهد رسانید. چرا که خدای عز وجل می فرماید: قیامت روزی است که هر امتی را به نام امامش فرا می خوانیم پس هر کس امامش را بشناسد همچون کسی است که در خیمه قائم (علیه السلام) به سر برد...).(۵۱)
گر بشناسی تو امام زمان * * * بوده ای در خیمه او میهمان
روز قیامت که صَلا در دهند * * * می شوی اندر پی مولا روان
(۲۶) حق آمده وباطل رفتنی است
﴿وقل جاء الحق وزهق الباطل ان الباطل کان زهوقا﴾.(۵۲)
از امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه شریفه نقل شده است که فرمود:
(هنگامیکه قائم (علیه السلام) قیام کند دولت باطل از میان خواهد رفت).(۵۳)
ای که حق مطلقی مهدی بیا * * * وی که رفع ظلمتی مهدی بیا
چون بیایی دولت باطل رود * * * ای که جان امتی مهدی بیا
(۲۷) موعود همه کتب آسمانی
﴿ولقد کتبنا فی الزبور من الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون﴾.(۵۴)
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که در مورد آیه شریفه فرمود:
(آنها (عباد صالحی که زمین به آنها به ارث خواهد رسید) همان یاران مهدی (علیه السلام) آخر الزمان هستند).(۵۵)
ای که زبور وذکر را وعده ز ابتدا تویی * * * آرزوی پیامبران خاتم اوصیا تویی
تشنگی جهان نگر در آرزوی عدل خود * * * بیا بیا که مظهر عدالت خدا تویی
(۲۸) حکومت در سراسر زمین
﴿الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوة وآتوا الزکوة وامروا بالمعروف ونهوا عن المنکر ولله عاقبة الامور﴾.(۵۶)
امام باقر (علیه السلام) فرمود: (این آیه مربوط به آلمحمد (صلی الله علیه وآله وسلم)، مهدی (علیه السلام) ویاران اوست که خدا آنها را برشرق وغرب زمین مالک می سازد ودین را ظاهر نموده وبواسطه او ویارانش بدعتها وباطل را می میراند....تا آنجا که هیچ اثری از ظلم باقی نماند. آنها به نیکی امر واز ناپسند نهی می نمایند وبرای خداست عاقبت ونهایت کارها).(۵۷)
گر ملک جهان گردد در زیر قدوم تو * * * در زیر قدوم تو آباد جهان گردد
در سایه ملک تو ای وعده قرآنی * * * بر پای نماز وهم هر امر گران گردد
(۲۹) وعده الهی به مؤمنان شایسته
﴿وعد الله الذین آمنوا منکم وعملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض و...﴾.(۵۸)
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: (قسم به خدا آنها شیعیان ما اهل البیت هستند که خدا این وعده را در مورد آنها به دست مردی از ما محقق می سازد واو مهدی این امت است واوست آنکه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: اگر روزی از دنیا باقی نمانده باشد خدا آنروز را تا آنجا طولانی می کند که مردی از عترتم که نامش نام من است به ولایت رسیده وزمین را آنچنانکه از ظلم وجور پر شده باشد، از عدل وقسط پر سازد..).(۵۹)
داده خدای منان - بر جمله اهل ایمان - این وعده را به قرآن
کاندر زمین خلافت - هم مکنت وولایت - گردد از آن آنان
(۳۰) مضطر واقعی
﴿امن یجیب المضطر اذا دعاه ویکشف السوء ویجعلکم خلفاء الارض﴾.(۶۰)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (این آیه در مورد قائم از آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده واوست مضطر آن گاه که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز می گذارد وخدا را می خواند پس اجابتش نموده وسوء وپلیدی را بر طرف نموده واو را خلیفه روی زمین قرار می دهد).(۶۱)
از چه مضطری تو ای امن جهان * * * مهدیا ای نور چشم مؤمنان
یک جهان چشم انتظار تو بیا * * * آیه امن یجیبت را بخوان
(۳۱) امامت ووراثت مستضعفان
﴿ونرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض ونجعلهم ائمه ونجعلهم الوارثین ونمکن لهم فی الارض و...﴾(۶۲).
از علی (علیه السلام) نقل شده که فرمود:
(آنها (مستضعفان در آیه فوق) آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) هستند که خدا مهدی آنها را بعد از تلاششان برانگیخته وآنها را عزیز ودشمنانشان را ذلیل می نماید).(۶۳)
مستضعفان عالم المژده البشارت * * * کز سوی رب عالم قطعی است این ارادت
گردد ز لطف داور، مهدی چو از ره آید * * * هم رهبری وهم ملک از بهرتان عنایت
(۳۲) کمال نعمت
﴿واسبغ علیکم نعمه ظاهرةً وباطنةً...﴾.(۶۴)
امام کاظم (علیه السلام) در مورد آیه فرمودند: (نعمت ظاهری امام ظاهر ونعمت باطنی امام غایب ا ست. راوی می گوید پرسیدم: آیا در میان امامان هم کسی هست که غایب شود؟ فرمود: آری، ظاهرش از دیدگان مردم پنهان می گردد اما یادش از دلهای مؤمنان پنهان نمی شود. او دوازدهمین از ماست که خدا هر سختی را برایش آسان وهر مشکلی را راحت می کند).(۶۵)
ای نعمت باطنی عالم مهدی * * * وی نور دل نبی خاتم مهدی
تکمیل نموده رب به تو نعمتها * * * ای نعمت جاری دمادم مهدی
(۳۳) تجلی به نور خدا در زمین
﴿واشرقت الارض بنور ربها﴾(۶۶).
امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه فرمود:
(رب زمین، یعنی امام روی زمین ودر روایت دیگری از آن حضرت نقل شده همانا هنگامیکه قائم ما قیام کند زمین به نور پروردگارش روشن می گردد).(۶۷)
ای نور خدا جهان به خود روشن کن * * * وز آمدنت پهن زمین گلشن کن
افسوس که من نگشته ام آماده * * * خود آی ومرا رها زقید من کن
(۳۴) حلقه آخر زندگانی بشر
﴿لو تزیلوا لعذّبنا الذین کفروا منهم عذابا الیما﴾.(۶۸)
از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد آیا علی (علیه السلام) در دین خدا قوی نبود؟ حضرت فرمودند:
(آری! پرسیده شد پس چگونه آن گروه توانستند بر او غلبه کنند واو آنها را کنار نزد؟ چه چیز مانع از برخورد او شد؟ حضرت پاسخ داد: آیه ای از کتاب الهی. پرسیده شد کدام آیه؟ فرمود: این سخن الهی که لو تزیلوا لعذّبنا الذین کفروا منهم عذابا الیما همانا خدای متعال را مؤمنانی است که به صورت امانت در صلب کافران ومنافقان قرار دارند، پس علی (علیه السلام) پدران را به امید آنکه در آینده این ودیعه ها از صلبشان خارج خواهند شد نمی کشت وهر گاه این ودایع از اصلاب خارج می شد آنها را می کشت. وهمچنین است قائم ما اهل البیت، که هرگز ظاهر نمی شود تاآن که این امانات وودایع الهی از اصلاب خارج شده باشد. پس آنگاه بر هر کس از کفار دست یابد آنهارا خواهد کشت).(۶۹)
ای بسا انوار حق در صلب کین * * * مرد کافر حامل مردان دین
باش تا این نور آید در جهان * * * وانگه آید منتقم از کافرین
(۳۵) انسانیت مرده را زنده می کند
﴿واعلموا ان الله یحیی الارض بعد موتها..﴾.(۷۰)
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
(منظور از مرگ زمین کفر اهل زمین است چرا که کافر مرده است پس خدا زمین را با قائم (علیه السلام) را زنده می کند او عدالت را در زمین می گستراند وزمین را زنده نموده واهل زمین را پس از مرگشان احیاء می نماید).
در روایت دیگری از موسی بن جعفر (علیه السلام) آمده: (زنده نمودن زمین با نزول باران نیست بلکه خدای عزوجل مردانی را بر می انگیزد که عدالت را احیاء نمایند وبا احیاء عدالت واقامه حدود زمین را زنده می سازند چرا که اقامه حدود در روی زمین از چهل روز باریدن باران پر سودتر است).(۷۱)
زمین زنده است با باران ایمان * * * حیات ظاهر آن آب باران
تو ای مهدی زمین را ساز زنده * * * که کفر اهل آن میرانده انسان
(۳۶) آب گوارا؛ حضور امام
﴿قل أرایتم ان اصبح مآؤکم غورا فمن یأتیکم بمآء معین﴾(۷۲).
علی بن جعفر می گوید از برادرم امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: تأویل این آیه چیست؟ حضرت فرمود: (چه خواهید کرد اگر امامتان را ازدست داده واو را نبینید).
در روایت دیگر از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: (این آیه در مورد امام نازل شده است سپس فرمود: اگر امامتان از شما غایب گردد).(۷۳)
جان جهان تشنه، آب گوارای توست * * * رفع عطش، دیدن روی دل آرای توست
هجر تو کرده خزان، فصل همه عمر ما * * * رمز بهار جهان لذت آوای توست
(۳۷) پنهانی که آشکار می شود
﴿فلا اقسم بالخنس الجوار الکنس﴾.(۷۴)
ام هانی می گوید به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: آیه ای در کتاب خدای عزوجل ذهن مرا بسختی مشغول نموده وشب مرا به بیداری می کشاند. حضرت فرمود کدام آیه است آنرا بپرس. گفتم: سخن خدای متعال فلااقسم بالخنس الجوار الکنس حضرت فرمود:
(خوب مطلبی را پرسیدی ای ام هانی این مولودیست در آخرالزمان او مهدی (علیه السلام) از این عترت است که برای او حیرت وغیبتی خواهد بود که گروههایی در آن غیبت گمراه وگروههایی هدایت خواهند شد. پس ای خوشا بر تو اگر او را درک نمایی وخوشا بر حال هر کس که او را درک کند).(۷۵)
خورشید رویت ای گل کی می شود هویدا * * * تا عالمی شود از روی تو مست وشیدا
نی، این دل است پنهان در قعر چاه وزندان * * * ورنه کجاست آن کو چون روی توست پیدا
(۳۸) عرضه خبرهای امت بر امام
﴿تنزل الملائکة والروح فیها باذن ربهم من کل امر سلام هی حتی مطلع الفجر﴾.(۷۶)
امام صادق (علیه السلام) از امام باقر (علیه السلام) نقل نموده که فرمود:
(روزی علی بن ابیطالب (علیه السلام) سوره قدر را قرائت نمود وحسن وحسین (علیه السلام) در نزد آن حضرت بودند. آنگاه امام حسن (علیه السلام) عرضه داشت: از خواندن این سوره گویا کامتان شیرین گردید؟
علی (علیه السلام) فرمود: ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) وای فرزندم بدان که من در این مورد چیزی را می دانم که تو از آن بی خبری وآن اینکه وقتی این سوره نازل شد جدت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در پی من فرستاد واین سوره را بر من قرائت نمود وبر شانه راستم زده وفرمود ای برادر، وصی وولی امتم بعد از من وجنگنده با دشمنانم تا روزی که در آن روز بر انگیخته خواهند شد، این سوره بعد از من در خصوص تو وپس از تو در خصوص فرزندان تو است. همانا برادرم جبرئیل خبرهای امتم در هر سال را به من می رساند وهم او این مطالب را همچون پیامهایی که بر انبیا می رسانید، به همراه نوری فروزان به قلب تو وجانشینانت نازل خواهد کرد تا آنگاه که زمان طلوع فجر قائم فرا رسد).(۷۷)
ای که باشد سوره قدر گوشه ای از قدر تو * * * شام عالم گشته روشن از جمال بدر تو
چون ملائک همره روح صف به صف نازل شوند * * * نیست منزلگاهشان جز کوه طور صدر تو
(۳۹) قسم به زمان ظهور
﴿والعصر﴾.(۷۸)
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: (العصر عصر خروج قائم است ومراد از انسان دشمنان ما هستند والا الذین آمنوا آنانند که به نشانه های ما ایمان آورده اند وعملوا الصالحات آنهایند که با برادران خویش مساوات نمایند ومنظور از حق امامت ومراد از تواصوا بالصبر صبر در هنگام عدم دسترسی به امام است).(۷۹)
ای عصاره هستی، جان ما به قربانت * * * ای زمانه را صاحب، امر ما وفرمانت
عالمی به خسران سوخت، کی زره بیایی * * * تو مؤمنان صالح بین، صابران سامانت
(۴۰) یاری الهی
﴿اذا جاء نصر الله والفتح...﴾.(۸۰)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: (مردی نزد امیر المؤمنین (علیه السلام) آمده واز طولانی شدن مدت دولت وسیطره ظلم شکایت کرد. امیر المؤمنین (علیه السلام) به او فرمود به خدا آنچه آرزو دارید محقق نخواهد شد تا آن زمان که اهل باطل هلاک گردیده ونادانان فرو پاشند واهل تقوا - که چه کمند آنها - امنیت یابند... در چنین زمان یأس وخواری است که: اذا جاء نصر الله والفتح محقق می شود).(۸۱)
چون نصر خدا آید وپیروزی دین * * * عالم شود از مهدی ما عطر آگین
ای منتظران در قدمت افواجا * * * تسبیح تو شد مغفرت اهل زمین
پاورقی:
-----------------
(۱) بقره / ۲ و۳.
(۲) منتخب الاثر، صفحه ۵۱۴.
(۳) بقره / ۱۲۴.
(۴) تفسیر برهان ذیل آیه.
(۵) بقره / ۱۴۸.
(۶) تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۶۶.
(۷) بقره ۱۵۵.
(۸) ارشاد وشیخ مفید ص ۳۴.
(۹) بقره ۱۵۷.
(۱۰) بحار ج ۳۶ ص ۲۱۹.
(۱۱) آل عمران / ۳۳ و۳۴.
(۱۲) تحف العقول ص ۱۱۴.
(۱۳) اشاره به آیه ۱۸۹ بقره.
(۱۴) آل عمران ۸۳.
(۱۵) ارشاد شیخ مفید ص ۳۴۴.
(۱۶) آل عمران ۲۰۰.
(۱۷) غیبت نعمانی ص ۲۶.
(۱۸) مائده ۵۴.
(۱۹) غیبت نعمانی ص ۳۱۶.
(۲۰) انعام / ۱۵۸.
(۲۱) کمال الدین، ج ۲، ص ۳۳۶.
(۲۲) یونس / ۲۰.
(۲۳) تفسیر برهان، ذیل آیه.
(۲۴) یونس / ۴۸.
(۲۵) کمال الدین ج ۱ ص ۳۱۷.
(۲۶) اعراف / ۱۲۸.
(۲۷) بحار، ج ۵۲، ص ۳۳۲.
(۲۸) توبه / ۳۳.
(۲۹) قاطع البیان، ص ۱۲۶.
(۳۰) یونس / ۶۴ - ۶۲.
(۳۱) کمال الدین، ج ۲، ص ۳۵۷.
(۳۲) هود / ۸۰.
(۳۳) تفسیر برهان، ج ۲، ص ۳۳۱.
(۳۴) هود / ۸۶.
(۳۵) بحار، ج ۵۲، ص ۳۷۳.
(۳۶) یوسف / ۵۸.
(۳۷) قاطع البیان، ص ۱۷۴.
(۳۸) یوسف / ۱۱۰.
(۳۹) کمال الدین، ج ۲، ص ۳۵۲.
(۴۰) رعد / ۲۹.
(۴۱) کمال الدین، ج ۲، ص ۳۶۱.
(۴۲) ابراهیم / ۵.
(۴۳) تفسیر برهان، ج ۲، ص ۳۰۵.
(۴۴) حجر / ۷۵.
(۴۵) ارشاد شیخ مفید، ص ۳۴۵.
(۴۶) اسراء / ۵ و۶.
(۴۷) تفسیر برهان ذیل آیه.
(۴۸) اسراء / ۳۳.
(۴۹) قاطع البیان، ص ۲۲۵.
(۵۰) اسراء۷۱.
(۵۱) غیبت نعمانی ص ۳۳۱.
(۵۲) اسراء / ۸۱.
(۵۳) تفسیر صافی، ذیل آیه.
(۵۴) انبیاء / ۱۰۵.
(۵۵) مجمع البیان، ذیل آیه.
(۵۶) حج / ۴۱.
(۵۷) تفسیر برهان، ذیل آیه.
(۵۸) نور / ۵۵.
(۵۹) تفسیر صافی، ذیل آیه.
(۶۰) نمل / ۶۲.
(۶۱) تفسیر قمی وبرهان، ذیل آیه.
(۶۲) قصص / ۵.
(۶۳) قاطع البیان، ص ۲۹۳.
(۶۴) لقمان / ۲۰.
(۶۵) تفسیر برهان، ذیل آیه.
(۶۶) زمر / ۶۹.
(۶۷) قاطع البیان، ص ۳۴۱.
(۶۸) فتح / ۲۵.
(۶۹) کمال الدین، ص ۶۴۱.
(۷۰) حدید / ۱۷.
(۷۱) بحار، ج ۲۴، ص ۳۲۵.
(۷۲) ملک / ۳۰.
(۷۳) بحار، ج ۲۴، ص ۱۰۰.
(۷۴) تکویر / ۶.
(۷۵) قاطع البیان، ص ۴۲۹.
(۷۶) قدر / ۳.
(۷۷) تفسیر برهان، ذیل آیه.
(۷۸) عصر / ۱.
(۷۹) تفسیر صافی، ذیل آیه.
(۸۰) نصر / ۱.
(۸۱) قاطع البیان، ص ۴۵۱.
