زیارت آل یس - نظر به مقصد جان هر انسان

زیارت آل یس - نظر به مقصد جان هر انسان

اصغر طاهرزاده

فهرست کتاب

مقدمه
مقدمه مولف
زیارت آل یس
معرفت؛ هدف خلقت
عالی ترین معرفت، معرفت به امام (علیه السلام)
اهمیت شناخت امام (علیه السلام)
چگونگی شناخت امام (علیه السلام)
امام، اصل عالم وآدم
رؤیت در منظر زیارت آل یاسین
امام زمان (عجّل الله فرجه) مظهر اسم «الله»
خودش، خودش را می شناساند
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ راه ورود به کتاب خدا
بهترین شرایط ارتباط با خدا
معنی مقام بقیة الله
امام زمان (عجّل الله فرجه) حقیقت جان هر انسان
امام زمان (عجّل الله فرجه) وعدة حتمی خداوند
نظر به کامل ترین نماز
نظر به کامل ترین تشهد وسلام
نماز؛ واقعی ترین کلمات
امام (علیه السلام) نمایش کامل ترین نماز
سلام بر راز رکوع وسجود
آینة نمایش توحید
امام (علیه السلام) نمایش کامل ترین حمد واستغفار
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ حاکم شب وروز
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ معنی شب وروز
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ حامل اسماء الهی
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ آرمان بلند انسان
اظهار عقاید حق برای هم سنخی
معیّت امام زمان (عجّل الله فرجه) با همه چیز
توجه به رجعت، عامل نجات از ظلمت
هم دلی با امام
ما هم از مستان این مِی بوده ایم
برکات حضور امام (علیه السلام) در زندگی
عالی ترین تقاضا، در اوج امیدواری
بر عاشقان فریضه بود جستجوی دوست
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ مقصد جان ما
تقاضای رفع موانع ظهور
تقاضای تحقق تمدن اسلامی
باز سلامی دیگر
امام (علیه السلام) مظهر اسم هادی
شب پانزده شعبان، نورٌ عَلی نور
امام زمان (عجّل الله فرجه) منتظر آمادگی ما هستند

مقدمه

کتابی که در اختیار دارید حاصل سخنرانی استاد طاهرزاده در شب پانزده شعبان است، وتلاشی است برای روشن شدن معنی حقیقی ملاقات ورؤیت مقام معنوی حضرت صاحب الامر (عجّل الله فرجه) به همان طریقی که خودشان به ما آموزش داده اند، که پس از پیاده شدن سخنرانی از نوار وتصحیح وتکمیل مطالب آن توسط سخنران محترم، به صورت این نوشته در اختیار خوانندگان محترم قرار می دهیم.
همچنان که ملاحظه خواهید کرد محتوای زیارت آل یس از معارف فوق العاده بلندی برخوردار است وضرورت دارد که به کمک شروح مختلف ومفصل بدان پرداخته شود وسخنران محترم با شرح مختصر خود، ما را متوجه این موضوع نموده اند، وهمچنان که خودشان اظهار می دارند در این شرح سعی شده مطالب در نهایت اختصار بیان شود تا اتصال خواننده با اصل متن زیارت محفوظ بماند، ولی چنانچه مایل بودید موضوع را به طور مفصل دنبال کنید به دیگر آثار ایشان در رابطه با معارف مهدویت ومقام واسطة فیض بودن حضرت صاحب الامر (عجّل الله فرجه) رجوع فرمایید.
به امید آن که توانسته باشیم قدمی در احیاء فرهنگ ویاد اهل البیت (علیهم السلام) برداشته باشیم.

گروه فرهنگی المیزان

مقدمه مولف
باسمه تعالی

معنی حقیقی زیارت یا ملاقاتِ حضرت صاحب الامر (عجّل الله فرجه) به آن صورتی است که خود حضرت (عجّل الله فرجه) به ما آموخته اند.آن گاه که قبل از آموزش زیارت آل یاسین فرمودند: «هرگاه خواستید توجه کنید به وسیلة ما به سوی خدا وبه سوی ما، پس بگویید چنان که خدای تعالی فرمود: «سَلامٌ عَلَی آلِ یس السَّلامُ عَلَیْک یَا دَاعِیَ اللهِ ورَبَّانِیَّ آیَاتِهِ....». پس چنانچه ملاحظه می فرمایید خود حضرت صاحب الامر (عجّل الله فرجه) از طریق زیارت آل یاسین، راه ملاقات با وجود مقدس خود را به ما نشان داده اند، عمده درست برخوردکردن با آن راه ورسم است.
در شرح زیارت آل یاسین سعی شده است از طریق آن زیارت به حقیقت معنوی امام (علیه السلام) نظر کنیم وآن حضرت را با صفات مخصوص به خودشان مورد خطاب قرار دهیم وسپس از امامِ حیّ وحاضر، جوابی مناسب آن صفات بشنویم.
در این شرح همة تلاش برای تحقق چنین ملاقاتی است. به طوری که بتوانیم حقیقت امام را با تمام صفات ملاقات کنیم وآن حضرت نیز با تمام انوارِ مخصوص به خود جواب ملاقات ما را بدهند. ومعنی ملاقات واقعی که به ما آموزش داده اند این نوع ملاقات است که بهرة فراوانی نیز به همراه دارد.
خوانندگان عزیز عنایت داشته باشند که سعی شده مطالب در نهایت اختصار بیان شود، لذا شایسته است با دقت هرچه بیشتر به نکات مطرح شده توجه گردد.

طاهرزاده

زیارت آل یس

سَلامٌ عَلَی آلِ یس السَّلامُ عَلَیْک یَا دَاعِیَ اللهِ ورَبَّانِیَّ آیَاتِهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا بَابَ اللهِ ودَیَّانَ دِینِهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا خَلِیفَة اللهِ ونَاصِرَ حَقِّهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا حُجَّة اللهِ ودَلِیلَ إِرَادَتِهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا تَالِیَ کتَابِ اللهِ وتَرْجُمَانَهُ السَّلامُ عَلَیْک فِی آنَاءِ لَیْلِک وأَطْرَافِ نَهَارِک السَّلامُ عَلَیْک یَا بَقِیَّة اللهِ فِی أَرْضِهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا مِیثَاقَ اللهِ الَّذِی أَخَذَهُ ووَکدَهُ السَّلامُ عَلَیْک یَا وَعْدَ اللهِ الَّذِی ضَمِنَهُ السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ والْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ والْغَوْثُ والرَّحْمَة الْوَاسِعَة وَعْدا غَیْرَ مَکذُوبٍ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقُومُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقْعُدُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقْرَأُ وتُبَیِّنُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُصَلِّی وتَقْنُتُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَرْکعُ وتَسْجُدُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُهَلِّلُ وتُکبِّرُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَحْمَدُ وتَسْتَغْفِرُ السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُصْبِحُ وتُمْسِی السَّلامُ عَلَیْک فِی اللَّیْلِ إِذَا یَغْشَی والنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّی السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْإِمَامُ الْمَأْمُونُ السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ السَّلامُ عَلَیْک بِجَوَامِعِ السَّلامِ أُشْهِدُک یَا مَوْلایَ أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ وأَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ ورَسُولُهُ لا حَبِیبَ إِلا هُوَ وأَهْلُهُ وأُشْهِدُک یَا مَوْلایَ أَنَّ عَلِیّا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ حُجَّتُهُ والْحَسَنَ حُجَّتُهُ والْحُسَیْنَ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ حُجَّتُهُ ومُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وجَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ ومُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ مُوسَی حُجَّتُهُ ومُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ والْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وأَشْهَدُ أَنَّک حُجَّة اللهِ أَنْتُمْ الْأَوَّلُ والْآخِرُ وأَنَّ رَجْعَتَکمْ حَقٌّ لا رَیْبَ فِیهَا یَوْمَ لا یَنْفَعُ نَفْسا إِیمَانُهَا لَمْ تَکنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْرا وأَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وأَنَّ نَاکرا ونَکیرا حَقٌّ وأَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ حَقٌّ والْبَعْثَ حَقٌّ وأَنَّ الصِّرَاطَ حَقٌّ والْمِرْصَادَ حَقٌّ والْمِیزَانَ حَقٌّ والْحَشْرَ حَقٌّ والْحِسَابَ حَقٌّ والْجَنَّة والنَّارَ حَقٌّ والْوَعْدَ والْوَعِیدَ بِهِمَا حَقٌّ یَا مَوْلایَ شَقِیَ مَنْ خَالَفَکمْ وسَعِدَ مَنْ أَطَاعَکمْ فَاشْهَدْ عَلَی مَا أَشْهَدْتُک عَلَیْهِ وأَنَا وَلِیٌّ لَک بَرِیءٌ مِنْ عَدُوِّک فَالْحَقُّ مَا رَضِیتُمُوهُ والْبَاطِلُ مَا أَسْخَطْتُمُوهُ والْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ والْمُنْکرُ مَا نَهَیْتُمْ عَنْهُ فَنَفْسِی مُؤْمِنَة بِاللهِ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ وبِرَسُولِهِ وبِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وبِکمْ یَا مَوْلایَ أَوَّلِکمْ وآخِرِکمْ ونُصْرَتِی مُعَدَّة لَکمْ ومَوَدَّتِی خَالِصَة لَکمْ آمِینَ آمِینَ وبعد از آن این دعا خوانده شود اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ نَبِیِّ رَحْمَتِک وکلِمَة نُورِک وأَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ وصَدْرِی نُورَ الْإِیمَانِ وفِکرِی نُورَ النِّیَّاتِ وعَزْمِی نُورَ الْعِلْمِ وقُوَّتِی نُورَ الْعَمَلِ ولِسَانِی نُورَ الصِّدْقِ ودِینِی نُورَ الْبَصَائِرِ مِنْ عِنْدِک وبَصَرِی نُورَ الضِّیَاءِ وسَمْعِی نُورَ الْحِکمَة ومَوَدَّتِی نُورَ الْمُوَالاة لِمُحَمَّدٍ وآلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ حَتَّی أَلْقَاک وقَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِک ومِیثَاقِک فَتُغَشِّیَنِی رَحْمَتَک [رَحْمَتُک] یَا وَلِیُّ یَا حَمِیدُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی [مُحَمَّدٍ] حُجَّتِک فِی أَرْضِک وخَلِیفَتِک فِی بِلادِک والدَّاعِی إِلَی سَبِیلِک والْقَائِمِ بِقِسْطِک والثَّائِرِ بِأَمْرِک وَلِیِّ الْمُؤْمِنِینَ وبَوَارِ الْکافِرِینَ ومُجَلِّی الظُّلْمَة ومُنِیرِ الْحَقِّ والنَّاطِقِ بِالْحِکمَة والصِّدْقِ وکلِمَتِک التَّامَّة فِی أَرْضِک الْمُرْتَقِبِ الْخَائِفِ والْوَلِیِّ النَّاصِحِ سَفِینَة النَّجَاة وعَلَمِ الْهُدَی ونُورِ أَبْصَارِ الْوَرَی وخَیْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وارْتَدَی ومُجَلِّی الْعَمَی [الْغَمَّاءِ] الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا وقِسْطا کمَا مُلِئَتْ ظُلْما وجَوْرا إِنَّک عَلَی کلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی وَلِیِّک وابْنِ أَوْلِیَائِک الَّذِینَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وأَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وأَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وطَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیرا اللَّهُمَّ انْصُرْهُ وانْتَصِرْ بِهِ لِدِینِک وانْصُرْ بِهِ أَوْلِیَاءَک وأَوْلِیَاءَهُ وشِیعَتَهُ وأَنْصَارَهُ واجْعَلْنَا مِنْهُمُ اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ کلِّ بَاغٍ وطَاغٍ ومِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِک واحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ ومِنْ خَلْفِهِ وعَنْ یَمِینِهِ وعَنْ شِمَالِهِ واحْرُسْهُ وامْنَعْهُ مِنْ أَنْ یُوصَلَ إِلَیْهِ بِسُوءٍ واحْفَظْ فِیهِ رَسُولَک وآلَ رَسُولِک وأَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ وأَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وانْصُرْ نَاصِرِیهِ واخْذُلْ خَاذِلِیهِ واقْصِمْ قَاصِمِیهِ واقْصِمْ بِهِ جَبَابِرَة الْکفْرِ واقْتُلْ بِهِ الْکفَّارَ والْمُنَافِقِینَ وجَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ حَیْثُ کانُوا مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ ومَغَارِبِهَا بَرِّهَا وبَحْرِهَا وامْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلا وأَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّک صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وآلِهِ واجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصَارِهِ وأَعْوَانِهِ وأَتْبَاعِهِ وشِیعَتِهِ وأَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ مَا یَأْمُلُونَ وفِی عَدُوِّهِمْ مَا یَحْذَرُونَ إِلَهَ الْحَقِّ آمِینَ یَا ذَا الْجَلالِ والْإِکرَامِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
بسم الله الرحمن الرحیم
﴿اَلسَّلامُ عَلَی مُحْیِی الْمُؤمِنینَ ومُبیرِ الْکافِرینَ اَلسَّلامُ عَلَی الْمَهْدِیِّ الْاُمَم اَلسَّلامُ عَلَی الْقائِمِ الْمُنْتَظَر والْعَدْلِ الْمُشْتَهَر اَلسَّلامُ عَلَی بَقِیَّة اللهِ فی بِلادِهِ﴾(۱)
سلام بر آن امامی که موجب احیاء مؤمنین ونابودی کافران خواهد شد. سلام بر مهدی امّت، سلام بر قائم منتظَر وعدل مورد نظر... سلام بر بقیة الله در هرجایی، که آن جا شهر خدا خواهد بود.
مقدمتاً تولد انسان کامل، حضرت بقیة الله اعظم، واسطة فیض، قطب عالم امکان، امام زمان (عجّل الله فرجه) را تبریک عرض می کنم وامیدوارم که تولد ایشان برای جان ما، برکة با برکتی باشد که ظرفیت ظهور همه اسماء الهی در آن ممکن گردد، زیرا که مقام حقیقیِ تعلیم همه اسماء الهی، مقام عظمای آن حضرت است.
بنده بنا دارم در این جلسه با طرح مقدمه ای در رابطه با امام شناسی، از طریق زیارت آل یاسین به زیارت وملاقات امام عصر (عجّل الله فرجه) برویم، ولی همچنان که خودتان مستحضرید، معرفت وشناخت مقام ائمه (علیهم السلام) شرط درست زیارت کردن آن عزیزان است. پس به مقدمه ای که عرض می کنم عنایت کافی بفرمایید.
معرفت؛ هدف خلقت:
تصور عموم مردم این است که خداوند خلقشان کرده است تا از طریق یک زندگی عادی دینداری کنند وانتظار دیگری هم از آنها نیست. در حالی که مفسرین در تفسیر آیه «ما خَلَقْتُ الْجِنِّ والْاِنْسِ اِلّا لِیَعْبُدُون»(۲) که می فرماید: جن وانس را برای عبادت خلق کردیم. در تفسیر «لِیَعْبُدُون» فرموده اند: «لِیَعْرِفُون» یعنی برای معرفت. پس معنی آیه عبارت می شود از این که؛ خداوند می فرماید: انسان وجن را خلق کردیم تا اهل معرفت شوند. حال اگر متوجه باشیم که برای معرفت به حقایق عالیه خلق شده ایم، پس باید بپذیریم به اندازه ای که معرفت ما نسبت به حقایق عالیه وذوات مقدسه پایین است، به همان اندازه از فلسفه خلقتمان دوریم واز نتیجه ای که باید از زندگی بگیریم، محروم هستیم. مثلاً درخت سیبی که باید میوه سیب بدهد، اگر میوه ای غیر از سیب بدهد، عملاً آنچه را اقتضای درخت سیب بودنش است انجام نداده است ودیگر آن درخت را به عنوان درخت سیب نمی توان شناخت. اگر انسان برای عبادت خلق شده است وعبادت هم باید با معرفت شروع شود وبه معرفت بالاتر ختم شود، پس هرکس به اندازه معرفتش به حقایق عالیه، به مقصد حقیقی خلقتش نزدیک شده وهرکس به اندازه ای که به مقصد خلقتش نزدیک نشده است، هر کار دیگری کرده باشد، کاری که باید بکند واز آن طریق به وجود خودش معنی بدهد، نکرده وعملاً همه کارهایش پوچ است. مثل درخت سیب که هر میوة دیگری بدهد، اگر میوه سیب ندهد، عملاً دیگر درخت سیب نیست، حالا شاخه وبرگ بدهد ولی سیب ندهد، این درخت سیب نیست ونمی توان به آن درخت سیب گفت. انسانی هم که زندگی اش منجر به معرفت نسبت به حقایق نشود، عملاً معنی انسان بودن را از دست داده است.
البته توجه داشته باشید که عبادت صحیح منجر به قرب می شود وقرب یعنی اُنس بیشتر با حقایق عالیه واین خودش منجر به معرفت می شود، آن هم از بهترین نوع معرفت که همان معرفت حضوری است.
عالی ترین معرفت، معرفت به امام (علیه السلام):
از جمله موضوعاتی که در معارف دینی جایگاه بسیار بلندی دارد، امام شناسی یا معرفت به مقام امام است ودرست به همان اندازه که جایگاه آن بلند است، دست یابی به آن آسان نیست، ولی از آن طرف هم برکات شناخت امام نامحدود است. عمده آن است که ما تصور نکنیم شناخت حقایق، کاری آسان وبا اندک تأمل به دست آمدنی است. مگر خداشناسی آسان است که امام شناسی آسان باشد؟! این انتظار غلطی است که بدون تلاش لازم بخواهیم به معارف بلند دست پیدا کنیم. اگر مسئله ساده بود، نمی فرمودند: هدف از خلقت جن وانس، به دست آوردن معرفت است.
بسیار کم اند کسانی که خدا را لااقل در آن حدّی که خداست، بشناسند وبپرستند. البته فعلاً بحث در رابطه با چگونگی شناخت خدا نیست، عرض بنده این است که بعضی ها آنچه می پرستند در حقیقت خدا نیست. امام خمینی (رحمه الله) می فرمودند: آیت الله حجّت (رحمه الله) فرموده بودند: «فلانی کافر عادلی است.» از ایشان پرسیده بودند: حاج آقا! اگر کافر است، چگونه عادل است؟ واگر عادل است، چگونه کافر است؟ فرموده بودند: کافر است، چون خدایی که او می پرستد، خدای واقعی نیست، یک چیزی در ذهن خود ساخته است ومی پرستد، امّا عادل است، چون نمی خواهد حقّ بقیه را غصب کند. بعضی ها خدا را نمی پرستند وبه واقع خدا ندارند ودر حدّی هم که می توانند خدا را بیابند، فکر نمی کنند. اعمال هرکس به اندازه معرفتش قبول می شود، حالا اگر کسی عقلش را به کار نبرد ومتوجه حقایق عالیه نشود، باید حساب خود را خودش در این دنیا بکند که چه انتظاری در قبولی ونتیجة اعمالش باید داشته باشد. کسی که در حدّ شناختن صحیح خدا، فرصت برای خود ایجاد نکرد ودر آن راستا تفکر ننمود، هنوز به مرز انسانیت نرسیده است. خداشناسی کار می خواهد، زحمت می خواهد، فراغت می طلبد وبلکه واجب ترین امر است. البته عرض بنده این نیست که همه ما باید فیلسوف یا متکلم بشویم، ائمه (علیهم السلام) نه فیلسوف بودند ونه متکلم، ولی با قلب زلالی که داشتند وبا رعایت کامل موازین شرعی، خداوند بر قلب آن ها تجلی نمود، آن هم تجلی کامل وتمام.
عزیزان می دانید که خداشناسی از نماز، روزه وحج و...، از همه این ها واجب تر ومهم تر است. مسئله اوّل رساله های عملیه را مطالعه بفرمایید، می فرمایند: عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد. لذا است که روایات ما متذکر می شوند: اگر کسی اصول دین را قبول نداشته باشد، اصلاً عباداتش باطل است. مرحوم نراقی (رحمه الله) در معراج السعاده می فرمایند: واجب ترین کار برای هر انسانی شناخت خداوند است. البته هرکس به مقدار وسعش باید تلاش کند. اما همه باید خدا را بشناسند، آن وقت، خداشناسی که واجب ترین واجب هاست، برای روح وذات وجان انسان بسیار لازم ومفید است. به نظر شما آیا کسانی که خدا را قبول ندارند، از آن جهت است که خیلی متفکرند ولذا متوجه شده اند خدا نیست، یا در این رابطه اصلاً فکر نکرده اند؟ این مسلم است که هرجا خداشناسی هست، تفکر مطرح است وهر جا بی فکری ولاابالی گری هست، بی خدایی در صحنه است. شما یک نفر را پیدا نمی کنید که واقعاً از سر تفکر بگوید: به این دلیل خدا نیست. کسانی که منکر خدا هستند، به اندازه یک آدم معمولی هم فکر نکرده اند؛ که چون این مسئله روشن است از آن می گذریم.
اهمیت شناخت امام (علیه السلام):
علاوه بر معرفت به توحید ومعاد ونبوت که باید نسبت به فهم درست هر کدام از آن ها اندیشه ها را به کار گرفت، مسئله امام شناسی وپیرو آن امام زمان شناسی است. اگر انتظار دارید بدون تفکر وتعمق وبدون داشتن مبانی عقلی، امام را بشناسید، مطمئن باشید چنین چیزی ممکن نیست. امام شناسی یک کار بزرگ عقلی وقلبی است، تا آن جایی که إن شاء الله بتوان از پرتو مقام معنوی ذوات مقدسه امامان برخوردار شد. پس اوّلین نکته ای که نباید از آن غفلت نمود، برنامه ریزی وآمادگی برای شناخت امام است، در حدّی که آن را به عنوان یکی از کارهای اصلیِ فعالیت های دینی خود قلمداد کنیم. روایات بسیار موثق وخوبی در مورد وجود امام زمان (عجّل الله فرجه) داریم که آن روایات، نور چشم ماست وعموماً سنّی وشیعه آن ها را نقل کرده اند. این روایاتی که می گوید مهدی امّت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) از قریش است ویازدهمین فرزند فاطمه زهرا (سلام الله علیها) واز نسل امام حسین (علیه السلام) است، همه این ها روایاتی است که در متون دینی شیعه وسنی بدان اشاره شده است؛ از جمله حدیث جابر بن عبد الله انصاری است که از قول پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) نام هر یازده امام را تا حسن بن علی (علیه السلام) یعنی حضرت امام عسگری (علیه السلام) نقل می کند، بعد حضرت می فرمایند: «وپس از او فرزندش است که نام وکنیة او با نام وکنیة من یکی است، وخداوند او را بر همه جهان حاکم می سازد واوست که از نظر مردم پنهان می شود وغیبت او طولانی است تا آن جایی که فقط افرادی که ایمان آنان استوار وآزموده وعمیق است، بر عقیدة خود در مورد امامت او باقی می مانند».(۳)
بنابراین از جهت متنِ روایاتی که نسبت به توجه به وجود مقدس امام زمان (عجّل الله فرجه) قابل اطمینان باشد هیچ مشکلی نداریم.(۴) آنچه را باید عنایت داشته باشید این است که اصرار زیادی در متون روایی در «شناخت امام» شده است. راوی می فرماید: «سمعت أبا جعفر (علیه السلام) یقول: مَنْ مَاتَ ولَیْسَ لَهُ إمامٌ فَمَوْتُهُ مِیْتَة جَاهِلِیَّة ولا یُعْذَرُ النّاسُ حَتّی یَعْرِفُوا اِمامَهُم ومَنْ ماتَ وهُوَ عارِفٌ لِإمامِهِ، لا یَضُرُّهُ تَقَدُّمُ هذَا الْاَمْرُ أَوْ تَأَخُّرُهُ ومَنْ مَاتَ عَارِفًا لإمَامِهِ کانَ کمَنْ هُوَ مَعَ الْقائِمِ (صلّی الله علیه وآله وسلّم) فی فُسطاطِهِ»(۵) یعنی؛ هرکس بمیرد وبرای او امامی نباشد، به مرگ جاهلیت مرده است وهیچ عذری از او در عدم شناخت امام قبول نمی شود، واگر کسی بمیرد وامام زمان خود را بشناسد، جلو وعقب افتادن ظهور امام زمان (عجّل الله فرجه) به او ضرر نمی زند، واگر کسی توانست امامش را بشناسد ولی مرگش قبل از ظهور حضرت فرا رسید، مثل کسی است که در خیمه امام زمان (عجّل الله فرجه) نشسته است، وباز در روایت دیگر دارد مثل کسی است که همراه امام می جنگد.»
ملاحظه می فرمایید که تأکید حضرت بر روی شناخت امام است ومی فرمایند؛ هیچ عذری در عدم شناخت امام از کسی قبول نمی شود. پس اصلی ترین مسأله را باید در شناخت امام دانست.
در روایت مشهوری که سنّی وشیعه بر آن تأکید دارند هست که رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) می فرمایند: «مَنْ ماتَ ولَمْ یَعْرِف اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مِیْتَة جاهِلِیَّة»(۶) یعنی؛ اگر کسی بمیرد وامام زمان خودش را درک نکند به مرگ جاهلیت مرده است.»
مسلّم منظور از شناختن امام زمان (عجّل الله فرجه)، شناختن مقام ومرتبه قدسی آن حضرت است واین نوع شناختن است که ارزش دارد وتنها انسان هایی به چنین شناختی نائل می شوند که ملاک داشته باشند وقواعد حق وباطل را تا اندازه ای بدانند. به عنوان مثال؛ همان چیزی که در رابطه با شناخت امام خمینی (رحمه الله) پیش آمد؛ خیلی ها ایشان را می دیدند، می دانستند هم که اسم این آقا چیست، ولی دیدیم که او را نشناختند، چون مقصدش را نمی فهمیدند. او را می دیدند حرف های او هم به گوششان می خورد، امّا شناختن او قاعده وملاک دیگری می خواست. کسی که ملاک های توحیدی ندارد، چطور امام زمان را که متذکر توحید است می شناسد؟! در آخر دعای شریف ندبه در وصف امام زمان (عجّل الله فرجه) می گویید: «اللَّهُمَّ ونَحْنُ عَبِیدُک التَّائِقُونَ إِلَی وَلِیِّک الْمُذَکرِ بِک وبِنَبِیِّک خَلَقْتَهُ لَنَا عِصْمَة ومَلاذا...» یعنی؛ خدایا! ما بندگان کوچک تو، مشتاق ولیّ تو هستیم، همان کسی که متذکر به تو وبه پیامبر تو است، واو را خلق کردی تا برای ما وسیله نجات از گناهان وپناه ما باشد. بنابراین باید بدانیم دنبال کسی هستیم که متذکر خدا وراه وروش پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است، وگرنه چگونه می توانیم امام زمان (عجّل الله فرجه) را تصدیق کنیم. پس باید فکر آن حضرت را شناخت، مقصدش را شناخت، واین کار آسانی نیست، باید اندیشه را به کار انداخت. آیا کسانی که منکر وجود مقدس حضرت اند، خیلی فکر کرده اند ونیافته اند؟ یا عقل شان را تعطیل کرده اند وچشمشان را بسته اند وندیده اند؟! آیا دانشمندان ومتفکران ومحقّقانی که وارد این موضوع شدند وفکر کردند، هر چه جلوتر رفتند، موضوع برایشان روشن تر شد یا هر چه جلو رفتند انکارشان بیشتر شد؟ بعضی از چیزها هست که هر چه بیشتر تحقیق می کنی، بیشتر به نبودش پی می بری، مثل «غول» که هر چه بیشتر تحقیق می کنی می فهمی، ساختة ذهن است وحقیقت ندارد. در مقابل، بعضی از چیزها هست که حقیقتش بالاتر از آن است که به راحتی بتوان به آن دست یافت، ولی هر چه بیشتر تحقیق کنی، بیشتر به حقیقت آن نزدیک می شوی. مسئله امام زمان (عجّل الله فرجه) این خصوصیت را دارد که هر چه بیشتر تحقیق کنی نه تنها بیشتر می پذیری، بلکه شیدای این مقام هم می شوی. نهایتش این است که گاهی مطلب به قدری بزرگ است که آدم درمی ماند چگونه می توان این حقیقت بزرگ را برای مردم روشن کرد، ولذا می گوید: خدایا! خودت مسئله را حل کن که ملّت متوجه چنین مقامی بشوند.
چگونگی شناخت امام (علیه السلام):
پس از این که متوجه اهمیت شناخت امام (علیه السلام) شدیم، مسأله دیگری که پیش می آید این است که امام را چگونه بشناسیم؟ قبلاً راجع به مقام امام ونحوه حضور امام بحث کرده ایم، این جا به ذکر یک نکته ودو مثال اکتفا می کنم.
نکته ای که در کتاب «مبانی معرفتی مهدویت» مفصلاً عرض شد این بود که طبق یک قاعدة بدیهی، «هرچیزی باید به اصل خودش برگردد.» مثلاً هر چیز شیرینی باید به شکر که اصل شیرینی وعین شیرینی است، برگردد، همان طور که هر تری به عین تری برمی گردد، که آب است. با توجه به این قاعده است که می گوییم همة ما انسانیم، اما هیچ کدام انسان کامل نیستیم. پس باید انسانیت ما به انسان کامل یا عین انسان برگردد. بنابراین عین انسان همیشه در عالم هست که ما می توانیم از جهت انسانیت از او نور بگیریم ودر راستای انسانیت رشد کنیم، وعنایت داشته باشید حقیقت انسان یا انسان کامل، حقیقتی است فوق جسم ومکان وزمان. زن ها ومردها همه انسان اند، ولی قطب جان همه انسان ها امام زمان (عجّل الله فرجه) است، لذا معنی نمی دهد که زن ها بگویند چون امام زمان (عجّل الله فرجه) مرد است، پس امام ما نیست، چون آن حضرت انسان کامل وقطب جان انسانیت انسان هاست. امام عین انسانیت است، پس هر اندازه بخواهی در انسانیت کامل شوی، فقط در گرو ارتباط وبهره گیری از امام زمان (عجّل الله فرجه) به دست می آید. چون شما اگر انسان بشوید، کامل می شوید، همچنان که درخت سیب اگر سیب بزرگِ آب دار بدهد درخت سیب کامل است، اگر فقط برگ بدهد، درخت سیب کامل نیست. انسان اگر انسانیتش شدید شود، به مقصد رسیده است، مقصد هر انسانی، انسان کامل است.
در اواخر دعای عزیز ندبه خطاب به آن حضرت عرضه می داری: «بِنَفْسی اَنْتَ اُمْنِیَّة شائِقٍ یَتَمَنّی، مِنْ مُؤْمِنٍ ومُؤْمِنَة ذَکرَا فَحَنّا» یعنی؛ به جانم سوگند تو آن آرمان بلند وشور آفرینی هستی که مورد آرزو وتوجّه همه می باشی، هر زن ومرد مؤمنی تو را یاد می کند واز دوری تو می نالد. این که می فرماید حضرت آرزوی همه انسان ها هستند، حرف خیلی دقیق وعمیقی است. یعنی آن انسان کاملی که امام وجلوه نهایی هر کسی است، آرزوی ماست، چون ما انسانیم، اما انسان کامل نیستیم، ولی سیر به سوی انسان کامل مقصد وآرمان وآرزوی ما است. درخت سیب اگر یک سیب کوچک وکم آب بدهد، به مقصدش نرسیده است، مقصد درخت سیب این است که سیب کامل بدهد. جان همة انسان ها ومقصد ومقصود همه انسان ها ومحل وجایگاه نموّ همه انسان ها، یعنی آن جایی که همه ابعاد کمالی خودشان را می یابند، وآن مقام مقدس امام زمان (عجّل الله فرجه) است. شما فقط وفقط در راستای ارتباط با امام زمان (عجّل الله فرجه) ودر راستای برخورداری از انوار آن حضرت، همه وجودتان را در حال کمال می یابید. البته بحث دربارة این موضوع آن قدر لطیف، ظریف، دقیق وعمیق است که بزرگان می فرمایند: با رعایت بسیاری از دقایق وظرائف إن شاءالله به مسیری که باید برسیم، می توان رسید.
پس گفتیم که امام، انسان کامل است ولذا قبله همه انسانیت ما، امام است. هر درجه از انسانیت را که بخواهیم باید از طریق ارتباط با امام واز راه جلبِ نظر مبارک آن حضرت به دست آوریم، به همین جهت در دعای ندبه عرضه می داری: «وَامْنُنْ عَلَیْنا بِرِضاهُ» یعنی؛ خدایا! با ایجاد رضایت قلب مبارک امام زمان (عجّل الله فرجه) بر ما منت بگذار. تقاضا می کنی خدایا! تو کمک کن تا قلب امام زمان (عجّل الله فرجه) از ما راضی باشد. این فراز از دعا نکتة دقیقی است واز شعور دینی بلندی ریشه گرفته است، معنی اش این است که شما وقتی کامل می شوید که انسان کامل به شما توجه کند وچون آن حضرت در آن مقام تماماً قلب است، می خواهی قلب امام زمان (عجّل الله فرجه) از شما راضی باشد، چون قلب امام زمان قلب کلّ است، سلطان قلب ها است. هر قلبی به اندازه ای که به قلب کل نزدیک است، قلب است، واز گوهر انسانیت بهره مند است، وگرنه اصلاً قلب نیست، وَهم وخیال است. گفت:

دل یکی گوهری است ربانی * * * خانه دیو را چه دل خوانی
آنکه دل نام کرده ای به مجاز * * * روبه سوی سگان کوی انداز

متأسفانه؛ ما محلِ وَهم وخیال را دل نام نهاده ایم وخودمان را از دل حقیقی محروم نموده ایم که اصل این موضوع در بحث «امام زمان (عجّل الله فرجه) قلب عالم هستی»(۷) بحمد الله تا حدّی روشن شده است.
امام، اصل عالم وآدم:
امام یک دُرّ قیمتی است وبرای یافتن این دُرّ باید تلاش اساسی بکنیم، همه حقیقت هر انسانی در رابطه با امام (علیه السلام) محقق می شود. ارتباط منِ شما با تن شما چگونه است؟ می گویید: من با چشمم می بینم، من با گوشم می شنوم، پس آن بیننده وشنوندة اصلی «منِ» شما است، چشم وگوش به نور منِ شما، شنوایی وبینایی دارند. اعضاء تن شما، خود شما نیستند، تن شما در موقع خواب، در رختخواب است، ولی خودتان که همان من شما است، خواب می بینید، پس معلوم است که خودتان غیر از تنتان هستید. ولی تن شما در قبضة من شما است وآن مَنْ همه جای بدن شما هست وبه جهت توانایی های آن مَن است که شما با چشم می بینید وبا گوش می شنوید، دست شما را «مَنِ» شما تکان می دهد. مَنِ شما همه جای تن شما هست واصل واساس همه شعور وادراک شما «مَن» شما است نه تن شما، چون همه ادراکات به آن برمی گردد. همچنان که همه انسانیتِ شما به آن انسان کامل برمی گردد ونحوه حضور آن حضرت در عالَم انسانی، مثل نحوه حضور «مَن» شما در تن شما است، وهمان طور که چشم وگوش بدون حضور «مَن» کالبد بی جانی بیش نیستند، عدم حضور انسانیت در جان انسان ها، در واقع موجب می شود که ما کالبدی انسانی باشیم، بدون داشتن حقیقت انسانیت، مثل کالبد چشم، بدون نور رؤیت. از طرفی همه حقیقت عالم، جهت انسانیت انسان به وجود آمده است،(۸) پس انسان کامل که حقیقت انسانیت وبنیاد انسانیت هر انسانی است، اصل عالم وقطب دایرة عالم امکان است، ولذا هر حقیقتی پیش امام زمان (عجّل الله فرجه) است؛ هرکس به اندازه ای که به امام زمان (عجّل الله فرجه) نزدیک است، از حقیقت بهره مند است، وگرنه گرفتار وَهم وخیال است. اگر تأمل بفرمایید، موضوع فوق العاده دقیق وروشنی است ولذا تصدیق خواهید کرد که زیارات ما عبادت است، به واسطة همان توجهی که باید به مقام انسان کامل انداخت. اگر کمی آماده باشیم، پس از توجه قلب به آن مقام، حقیقت آن حضرت را به راحتی تصدیق می کنیم وبه لطف الهی قلب به رؤیت آن مقام مفتخر می گردد. امیدواریم با چنین موضع وامیدی زیارت آل یاسین را دنبال بفرمایید تا به واقع برای ما زیارت باشد.
رؤیت در منظر زیارت آل یاسین:
با هم زیارت امام زمان (عجّل الله فرجه) را که هنگام تشرف به سرداب امام زمان (علیه السلام) می خوانند ومشهور به «آل یس» است، بخوانیم وبه کمک این کلمات با قلب خود به مقام آن حضرت (علیه السلام) نگاه کنیم. این زیارت با افق های بسیار دقیقی به حقیقت وجود مقدس حضرت می نگرد، لذا باید از طریق این گونه زیارات، به واقع آن مقام را زیارت کرد وبه ملاقات آن حضرت نشست که خیلی قیمتی است. ما در کم ترین حدّ هم امام زمان شناس نیستیم، چرا که حقیقت زیارت از ما گرفته شده وفقط الفاظش برای ما مانده است، همان طور که چون اسلام را نمی شناسیم، اسلام از ما گرفته شده است.
از امام زمان (علیه السلام) می پرسند: چگونه شما را زیارت کنیم؟ خود امام زمان (علیه السلام) می فرمایند: «وقتی خواستید توجه کنید به وسیله ما به سوی خداوند - یعنی مقصد خدا است- پس این دعا را بخوانید». آن وقت با توجه به این نکته باز وَهّابی ها ما را متهم می کنند که شما امام را می پرستید. ببینید امام (علیه السلام) چگونه با ما صحبت می کنند وچگونه ما را به سوی خدا می خوانند، می فرمایند: «وقتی خواستید توجه کنید به وسیلة ما به سوی خدا»، همان طور که خدا فرمود: «سَلامٌ عَلَی آلِ یس»(۹) شما هم همان را بگویید. وسپس زیارت خودشان را با این مضامین به ما آموختند.
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا دَاعِیَ اللهِ ورَبَّانِیَّ آیَاتِهِ﴾
سلام بر تو ای کسی که به خدا دعوت می کنی وپرورش یافته آیات الهی هستی!
حالا ببینیم شیعه، امام خود را چگونه می شناسد، آیا این شناخت، یک شناخت واقعی ومنطقی است یا احساسی وخیالاتی؟!
می گوییم: سلام بر تو که ما را به خدا دعوت می کنی وپرورش یافته آیات خدا هستی.
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا بَابَ اللهِ ودَیَّانَ دِینِهِ﴾
سلام بر تو ای امامی که دریچه ارتباط با خدایی، ودین شناس واقعیِ دین خدا هستی!
همین حالا امامِ حیّ وزنده ای که بشود با او این گونه حرف زد، رو در روی ما است واعتقادمان را در محضر آن حضرت جمع بندی می کنیم تا در عین سرزنده نگهداشتن این اعتقاد بزرگ، بتوانیم از برکات توجه به چنین حقیقت بزرگی، بهره مند شویم. شیعه با دقت بسیار متوجه این گوهر متعالی شده است ومواظب است این شعور در او فرو ننشیند. ابتدا باید با اندیشه وتدبّر به چنین معرفتی دست یافت وسپس از برکات آن استفاده کرد ودرواقع ما از طریق این زیارات داریم می گوییم:

دیر آمدی ای نگار سر مست * * * زودت ندهیم دامن از دست

امام زمان (عجّل الله فرجه) مظهر اسم «الله»:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا خَلِیفَة اللهِ ونَاصِرَ حَقِّهِ﴾
سلام بر تو ای خلیفه خدا ویاری دهنده حقّ حضرت پروردگار!
پس از معرفت به وجود آن حضرت، با چشم قلب به مقام منوّر آن حضرت می نگری وبا رؤیتِ همة اسماء الهی در آن مقام، می گویی: سلام بر تو که خلیفه خدایی! خلیفه خدا یعنی آن کسی که همه صفات خدا را یک جا در وجود جامع خود دارد، ولی از خود ندارد بلکه خدا به او داده است. قرآن در وصف خلیفه خدا فرمود: «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کلَّهَا»(۱۰) یعنی؛ خداوند به آدم - به عنوان خلیفه خدا- همه اسماء را تعلیم فرمود، پس تمام اسماءِ خدا ابتدا در ظرف مقام آدمیت پذیرفته شده وسپس در حرکات وسکنات خلیفة واقعی او جلوه کرده ومی کند.
امروز انسانِ حیِّ کامل در صحنة هستی، امام زمان (عجّل الله فرجه) می باشد. حتماً مطلعید که حضرت «الله» اسم جامع حضرت احدیت است، حال اگر «الله» به عنوان اسم جامع بخواهد تجلی کند، آن تجلی نمی تواند در ظرف وجود ملائکه باشد، چون هر ملکی مظهر اسمی از اسماء الهی است، یکی مظهر اسم علیم اوست به نام حضرت جبرئیل (علیه السلام) ویکی مظهر اسم مُمیت اوست به نام حضرت عزرائیل (علیه السلام)، ملائکه هر کدام در مقام خاص ومظهر اسم خاص هستند، همان طور که خودشان در وصف خود می گویند: «وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ»(۱۱) یعنی؛ وما فرشتگان فقط هر کدام مقام مخصوص به خود را داریم، ولذا هر کدام مظهر اسم خاصی هستند، وهیچ کدام خلیفه «الله» که مقام جامع اسماء الهی است، نیستند. از طرفی همان طور که هر اسمی مظهری دارد، اسم «الله» نیز مظهری می طلبد ومظهری را به صحنه آورده است که آن مظهر باید اوّلاً؛ انسان باشد. ثانیاً؛ انسانی باشد که ظرفیت پذیرش همه اسماء را داشته باشد، پس محال است خلیفه «الله»، لحظه ای موجود نباشد - چه ظاهر وچه غایب- چون اسم «الله»، بی مظهر نمی شود وهنر شیعه در دو چیز است؛ یکی در این که: متوجه شده است حتماً خلیفة الله موجود است، ودیگر این که متوجه شده مصداق شخصی وفردی آن چه کسی می تواند باشد. مسلّم اگر قسمت اوّل پذیرفته شد، هیچ کس جز وجود مقدس اهل البیت (علیهم السلام) ادعای خلیفة الله بودن به معنی واقعی آن -که ظرف پذیرش وظهور جمیع اسماء الهی باشد- ندارد ونمی تواند چنین ادعایی داشته باشد.
خداوند برای ارتباط انسان ها با خودش خلیفه انتخاب کرده است، وآن خلیفه همان کسی است که بشریت را به خدا می خواند و«داعِیَ الله» است. ارتباط با خدا فقط وفقط از طریق خلیفه او امکان پذیر است ولذا خلیفه او «باب الله» ودریچه ارتباط با خدا است واین جاست که نباید غفلت کرد که خلیفه خدا یک مقام است به نام مقام واسطة فیض، مقامی بالاتر از جبرئیل وعزرائیل، آن وقت یک چنین حقیقتی که احاطه کلی بر هستی دارد، کجا پنهان است؟ اصلاً چرا تصورمان از آن حضرت این قدر محدود باشد که او را در حدّ یک انسان معمولی به حساب آوریم که در جایی پنهان شده است؟ چرا متوجه نباشیم که او واسطة فیض است ولذا تمام ارض وسماء در قبضة وجود اوست؟ وقتی تمام زمین وآسمان به فیض وجود او موجود می شوند، چرا محدود به جسمی خاص باشد؟ البته که هرگاه هر طور اراده بفرماید، جسم، بلکه جسم ها برای خود ایجاد می کند ولی حضور آن حضرت «باب الله» است واین مقام مقامی نیست که وجود یا عدم وجود مادّی آن حضرت در تجلی انوارش نقش داشته باشد.(۱۲)
از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) دربارة حضرت مهدی (علیه السلام) پرسیدند؛ می فرمایند: «او غیبتی طولانی دارد، جابر سؤال می کند: «هَلْ یَنْتَفِعُ الشّیِعَة بِالْقائِمِ (علیه السلام) فِی غَیْبَتِهِ؟»(۱۳) آیا شیعه در غیبت حضرت قائم (علیه السلام) از او بهره مند می شوند؟ پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) می فرمایند: آری! به خدایی که مرا به نبوت برگزید، در زمان غیبت، نور ورحمتش از مردم بریده نمی شود مثل بهره مندی مردم از خورشید در پشت ابر».
درست است که مشخصاً ممکن است نتوانیم به آن حضرت اشاره کنیم، ولی تمام نور امام به جان ما سرازیر است، باید جان را از طریق همین سلام ها به سوی او متمایل کرد وانوار جامع اسماء الهی را از وجود متعالی او گرفت واستفاده کرد.
خودش، خودش را می شناساند:
پس از آن که عقل متوجه وجود مقدس آن حضرت در هستی شد وقلب هم وقتی در خود جستجو کرد ومتوجه شد که در طلب اوست وچون طلب بدون معرفت هم ممکن نیست. لذا وقتی او را یافت، می شناسد ودر اظهار صفات او می گوید: «ونَاصِرَ حَقِّهِ» سلام بر یاری کنندة حق خدا در بین بندگان خدا! یعنی آن حضرت کمک می کند تا با نمایش صفات کمالیه «الله» وجلب نظر مردم به حق، حقّ خدا در بین بندگانش محقق شود ومردم بتوانند خدابین شوند. چون با توجه به خلیفة الله بودن وناصرِ حق بودنِ آن ذات مقدس به او سلام دادی وگفتی «السَّلامُ عَلَیْک یَا خَلِیفَة اللهِ ونَاصِرَ حَقِّهِ»، حال می گویی:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا حُجَّة اللهِ ودَلِیلَ إِرَادَتِهِ﴾
سلام بر تو ای حجّت خدا وای کسی که نمایان کننده احکام الهی هستی!
انسان کامل که از یک طرف محلّ پذیرش اسماء الهی است، واز طرف دیگر محلّ نمایش جامعیت اسماء حضرت «الله» است، حجّت خداست، یعنی نمایش «الله» است. اگر می خواهید به «الله» برسید وحق را با تمام اسماء عبادت کنید، باید به حجّت «الله» نظر کنید واز او امر خدا را بگیرید.
عرضه می داری: «السَّلامُ عَلَیْک یا حُجَّة الله»؛ چون به کسی باید سلام کرد که حیّ وحاضر باشد وبتوان او را دید ومورد خطاب قرار داد. وقتی زیارت کننده در جمال مبارک او حق را به تماشا می نشیند، از طریق او متوجه انتظارات حق از بندگانش می شود، در واقع هم او که نمایش تمام نمای «الله» است، از طرف «الله» برای بندگان خبر آورده که راه رسیدن به معبودشان چگونه است یعنی او «دَلِیلَ إِرَادَتِهِ» است. پس چون خواستی او را بنگری بر جنبة «حجة الله»بودن و«دلیل إرادَتِهِ» بودن او نظر کن، او را خواهی یافت ولذا بر اساس همین دو صفت به آن حضرت سلام می کنی ومی گویی: «السَّلامُ عَلَیْک یَا حُجَّة اللهِ ودَلِیلَ إِرَادَتِهِ»
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ راه ورود به کتاب خدا:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا تَالِیَ کتَابِ اللهِ وتَرْجُمَانَهُ﴾
سلام بر تو ای جمال منوّری که تالی وپهلو به پهلوی کتاب خدا وزبان روشن کننده مقاصد آن هستی!
در اصطلاح داریم که فلانی تالی تِلْوِ فلانی است، یعنی می توان از طریق این یکی به خصوصیات آن دیگری پی برد. حالا که متوجه شدید در عالم هستی انسانی حاضر است که تالی تِلْوِ کتاب خدا است، می خواهید نظر جانتان را به سوی وجود مبارک او بیندازید، چون از طریق او متوجه انوار کتاب خدا می شوید وراه ورود به مقاصد کتاب خدا را به بهترین نحو می یابید. راستی اگر دستور العملی از طرف خدا آمده باشد وآن دستورالعمل همواره در نمونه ای عینیِ محقق نشده باشد، چگونه می توان گفت آن دستورالعمل در این شرایط امکان تحقق دارد؟ به همین جهت آن کس که به خدا وکتاب خدا ایمان آورد ومی خواهد خود را با کتاب خدا هماهنگ کند، باید از انوار نمونه عینیِ آن دستور العمل مدد بگیرد وقبله جان خود را او قرار دهد. پس چون خواستی بر آن وجود مقدس نظر کنی؛ به صفات تالیِ کتاب خدا وترجمان آن کتاب توجه کن وتَعَیُّن خارجی آن را ببین وچون نظر کردی ودیدی، سلام کن وبگو: «السَّلامُ عَلَیْک یَا تَالِیَ کتَابِ اللهِ وتَرْجُمَانَهُ».
بهترین شرایط ارتباط با خدا:
سپس می گویی:
﴿السَّلامُ عَلَیْک فِی آنَاءِ لَیْلِک وأَطْرَافِ نَهَارِک﴾
سلام بر تو در سراسر شب وروزت!
این قسمت از زیارت نکات عجیبی را در منظر انسان قرار می دهد، چون امام مظهر بندگی وعبودیت خالص وکامل است، بنابراین حالات امام در طول شب وروز، حالات انسانی است که با تمام وجود متوجه حق است ودلش در شعف اُنس با خدا قرار دارد. این حالات؛ حالات عجیبی است، حالت آزاد بودن از همه چیز ودر حالِ توجه کامل به حق بودن.
عموم انسان ها یا در خاطرات گذشته به سر می برند -که فعلاً رفته است ونیست- یا به آرزوهای آینده می نگرند -که فعلاً نیست ومعلوم نیست واقع شود- پس در واقع در یک خلأ ونیستی سیر می کنند، چون در حالت بقاء ووجود نیستند، بلکه در حالت عدم وتزلزل اند، حالا یا در گذشته ای که رفته ویا در آینده ای که نیامده است. ولی اگر انسان بتواند خود را از گذشته وآیندة خیالی ووَهمی آزاد کند، با «حال» به سر می برد ودر «بقاء» وارد می شود، بقایی که نه گذشته است ونه آینده، این آدم که در حالت حال وبقاء است، می تواند با خدایی که عین بقاء وحال است مأنوس باشد. خداوند هم اکنون در نزد ما است ومی توان با او مأنوس شد، به شرط این که ما در گذشته وآینده به سر نبریم، زیرا؛ «گذشته» و«آینده»، نه «حال» است ونه «بقاء». در صورتی که خداوند در «حال» و«بقاء» است، پس کسی که خود را از گذشته وآینده آزاد کرد ودر حال وبقاء قرار گرفت می تواند با خداوندی که عین حضور وبقاء است مأنوس شود. در همین رابطه امیر المؤمنین (علیه السلام) توصیه می فرمایند:

مَا فَاتَ مَضَی، ومَا سَیَأْتِیَ فَاَیْنَ؟ * * * قُمْ! فَاغْتَنَمِ الْفُرْصَة بَیْنَ الْعَدَمَیْن

یعنی آنچه که گذشت ودر عدم فرو رفت، که گذشت، وآنچه هم که بناست بیاید که فعلاً نیست، پس همّت کن در بین این دو عدم ونیستی، «حال» را حفظ کن ومغتنم بشمار.
پس انسانی که مشغول گذشته وآینده است، در نیستی به سر می برد ونمی تواند با خدایی که عین هستی وبقاء است ارتباط برقرار کند. مولوی در این رابطه می گوید:
فکرت از ماضی ومستقبل بود:

چو از این دو رَست مشکل حل بود * * * چون بود فکرت همه مشغول حال

ناید اندر ذهن تو فکر محال:
یعنی اگر توانستی خود را در «حال» قرار دهی، گرفتار اندیشه های پوچ وغیرقابل دسترس نمی شوی. حالا عنایت بفرمایید امام زمان (عجّل الله فرجه) در این رابطه در چه شرایطی هستند، در مقام اُنس کامل با حق وآزاد از هر فکری که بخواهد حضرت را از «حالِ حضور» خارج کند ولذا جا دارد که دل را متوجه «حال حضور» حضرت کرده وبر آن مقام سلام کنیم، به حالِ حضوری که حضرت در تمام شب وروزشان در آن مستقرند.
نشستن وبرخاستن امام ظهور بندگی است. پس سلام بر نشستن وبرخاستن امام که از باطنی خبر می دهد که آن باطن وقلب سراسر در محضر حق است، همان حالتی است که باید برای ما نیز محقق شود وقبله جان ما است، پس سلام بر قبله جانمان! در واقع داریم از طریق این سلام، خودِ گم کرده مان را پیدا می کنیم وبا آن معاشقه می نماییم وبرای رؤیت آن مقام، نظر به حالات قدسی آن حضرت در شبانه روزشان می کنیم، وچون از این منظر آن حضرت را دیدیم، سلام می کنیم ومی گوییم: «السَّلامُ عَلَیْک فِی آنَاءِ لَیْلِک وأَطْرَافِ نَهَارِک». بعد می گویی:
معنی مقام بقیة الله:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا بَقِیَّة اللهِ فِی أَرْضِهِ﴾
سلام بر تو ای بقیة الله در زمین خدا!
اصل موضوع ومفهوم «بقیة الله» که معارف فوق العاده عمیقی را دربردارد، در بحث «معنی وعوامل ورود به عالم بقیة الله» تا حدّی روشن شده است وممکن است چون ما کلمة «بقیة الله» را به عنوان صفت آن حضرت زیاد تکرار می کنیم، به معنی آن توجه لازم را ننماییم ونپرسیم چرا وجود مقدس امام زمان (عجّل الله فرجه) را با این صفت یاد می کنیم. همین قدر عرض کنم که حضرت شعیب (علیه السلام) مردم زمان خود را که کم فروشی وگران فروشی می کردند ومتوجه چیزی بالاتر از سودی که به ظاهر از این کارشان به دست می آوردند نبودند، از این کار نهی کردند وفرمودند: «بَقِیَّة اللهِ خَیْرٌ لَّکمْ إِن کنتُم مُّؤْمِنِینَ»؛(۱۴) یعنی، اگر مؤمن بودید وبه اسرار عالَم آگاهی داشتید، می دیدید که آن بقاء ووجود الهی که در راستای اعمال شرعی نصیب شما می شود، برای شما بهتر است از این سود کاذب وحرامی که به دست می آورید. در این آیه حضرت شعیب (علیه السلام) مردم را متوجه یک حقیقتی فرمود که آن حقیقت عبارت است از مقام آزاد شدن از سود وزیان دنیایی ورسیدن به عالم «بقیة الله»، یعنی مقام باقی بودن به نور «الله»، به جای باقی بودن به امیدهای وَهمی حاصل از سود دنیا. حال با توجه به این فکر وفرهنگ، وجود مقدس امام زمان (علیه السلام) مظهر تامّ آن مقام اند ولذا در بعضی روایات با آوردن صفت «بقیة الله اعظم» خواسته اند ما را متوجه کنند که صاحب اصلی مقام «بقیة اللهی» آن حضرت اند. حالا با توجه به این نکته که مقام بقیة اللهی، مقام باقی بودن به نور «الله» است به جای باقی بودن به امیدهای وَهمی دنیایی، قلب خود را متوجه مقام بقیة اللهی حضرت می کنی وسلام می دهی. سلام به آن مقام، بر اساس صفت بقیة اللهی، جوابش هم از آن مقام یعنی مقام بقیة اللهی است ولذا إن شاء الله جواب می فرمایند: «عَلَیْک السَّلام!» یعنی همان انوار مقام بقیة اللهی بر تو نیز باشد. چه زیبا رؤیتی وچه درخشان سلامی وچه با برکت جوابی.
امام زمان (عجّل الله فرجه) حقیقت جان هر إنسان:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا مِیثَاقَ اللهِ الَّذِی أَخَذَهُ ووَکدَهُ﴾
سلام بر تو، ای میثاق وپیمان خدا، آن میثاقی که خداوند از جان وفطرت بندگان گرفت وآن را محکم نمود.
حتماً می دانید خداوند با جان همه انسان ها میثاقی بسته است که او را پرستش کنند واز شیطان دوری نمایند. خطاب به انسان ها می فرماید:«أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ، وَأَنِ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ»(۱۵) یعنی؛ ای فرزند آدم مگر عهد نکردی شیطان را عبادت نکنی ومرا عبادت کنی چرا که عبادت من راه مستقیم است؟ حالا در این فراز می گویی: سلام بر تو ای امام زمانی که تعیُّن عهد بندگی صِرف انسان ها با خدا هستی. همچنان در این رابطه خداوند می فرماید: «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّک مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّکمْ قَالُواْ بَلَی شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ یَوْمَ الْقِیَامَة إِنَّا کنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِینَ»(۱۶) یعنی؛ به یاد آر آن هنگامی که پروردگار تو از فرزندان آدم میثاق گرفت که آیا من پروردگار شما نیستم، گفتند: آری! می بینیم که پروردگار مایی، تا روز قیامت نگویند ما از این مسئله غافل بودیم. حال در سلام خود به امام زمان (عجّل الله فرجه) اظهار می داری که تو همان پیمانی هستی که اقرار به ربوبیت خدا است ودر واقع وجود مقدس تو، تذکر همان پیمان ویادآوری آن است، تا خلق راه خود را گُم نکند، این است که گفته می شود امام را هر جانی می شناسد، چون آن حضرت در واقع حضور بالفعل فطرت هر انسان است وهرکس به اندازه ای که بتواند به امام زمانش نزدیک شود، به خود راستین خود نزدیک شده است.
وجود منوّر حضرت؛ یادآور عهد هر انسانی است با خدا، ولذا امام (علیه السلام) هرگز کسی را به خودش دعوت نمی کند، چون خودی ندارد. خودِ او، خودِ واقعی ما است، وخودِ واقعی ما، عهد بندگی است با خدا، همان خودی که ربوبیت حق را با جان خود دیده وتصدیق نموده است. حال وقتی انسان متوجه ربوبیت حق شود، متوجه عبودیت خود نیز شده است. چون ربّ؛ عبد می طلبد، واو به واقع ربّ است، پس ما هم به واقع عبدیم ودیگر هیچ، ووجود منوّر امام زمان (علیه السلام) متذکر حفظ این معادله است که در افق جان ما عبودیت ما وربوبیت حق فراموش نشود.
سلام بر چنین مقامی می کنیم، مقام مستقر در عبودیت خود وتوجه به ربوبیت حق، تا او إن شاء الله بفرماید: «عَلَیْک السَّلام!» یعنی پرتویی از آن عهد حقیقی بر جان ما تجلی نماید.
امام زمان (عجّل الله فرجه) وعدة حتمی خداوند:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا وَعْدَ اللهِ الَّذِی ضَمِنَهُ﴾
سلام بر تو ای وعده خدایی که خداوند آن وعده را تضمین کرده!
وعده خدا آن است که در نهایت، حق باید در تمام ابعادِ زندگی زمینی ظهور کند وظهور کامل حق در حالتی ممکن است که امامی معصوم بدون هیچ مانعی بتواند حکم خود را در جهان جاری نماید. این مسئله، مسئله اساسی وعقیده دقیقی است که در مبحث «فرج، حتمی ترین حادثه در انتهای تاریخ» و«آخر الزمان، شرایط ظهور باطنی ترین بُعد هستی» وبحث «آخر الزمان وجایگاه انقلاب اسلامی در نظام اَحسن» به آن پرداخته شده است وشما در این سلام وبا این مضمون می خواهید آن عقیده را فعّال وبانشاط نگه دارید وبا سلام به حضرت از این منظر، متوجه حضور نهایی آن حضرت باشید وخود را در پهنه همه تاریخ وارد کنید، آن هم در کنار امام زمان (علیه السلام) که چنین حضوری، برکات فوق العاده ای را درپی خواهد داشت که در بحث «برکات انتظار» به آن پرداخته شده است. نگاه کن در افق تاریخ ووجود حتمی او را بنگر وبگو: «السَّلامُ عَلَیْک یَا وَعْدَ اللهِ الَّذِی ضَمِنَهُ» وسپس بگو:
﴿السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ والْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ والْغَوْثُ والرَّحْمَة الْوَاسِعَة وَعْدا غَیْرَ مَکذُوبٍ﴾
سلام بر تو ای نشانه نصب شده وای علم ودانش فراوان سرازیر شده، وای فریادرس ورحمت واسعة الهی، وای وعدة غیر دروغ!
«عَلَمْ»؛ یعنی نشانه ای که نمی گذارد شخص گمراه شود. در جنگ ها هم این طور بود که عَلَم را به دست علمدار جنگ می دادند تا معلوم شود محور لشگر کجاست وسربازان حول محور عَلَم موقعیت خود را تنظیم می کردند.
خطاب به امام می گویی: تو یک عَلَم نصب شده توسط خداوند هستی ودر آن راستا ملاک انحراف وعدم انحراف می باشی. در این فراز از دعا متوجه ای که خداوند در هرزمان در فهم دین ونشان دادن راه دینداری، انسان را تنها نمی گذارد وهرگز نمی شود عالَم بی حجّت باشد،(۱۷) حجّتی که نمایش خواست وعدم خواست خدا است، ودر این فراز در محضر آن حضرت این عقیده را متذکر می شوی که آن حجّت وعَلَمِ منصوب، تویی، «والْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ» ونیز تو عِلْمِ سرریز وفراوان وبدون خلل ونقص هستی!
یعنی تمام چشمه های علم از تو سرازیر می شود، زیرا وقتی انسانی ارتباط کامل با خدای علیمِ مطلق داشت، آن هم نه خدایی که در فکرِ زمان زده ی گرفتار گذشته وآینده ی انسان های معمولی مطرح است، بلکه خدایی که حیّ وحاضر است. او پرتو علم خود را بر قلب بنده مخلَص اش می افشاند، چنین انسانی همه آن علمی را که ممکن است یک انسان دارا شود داراست وما از طریق اُنس قلبی با او، همو که به عنوان واسطة فیض، حیّ وحاضر است، از آن علم همه جانبه او بهره مند می شویم، علمی که سراسر شور وشعف واتصال وشهود به همراه دارد.
حال در ادامة همین فراز، نظر به صفات دیگر حضرت می اندازی ومی گویی: «والْغَوْثُ والرَّحْمَة الْوَاسِعَة وَعْداً غَیْرَ مَکذُوبٍ» سلام بر تو که فریادرس ورحمت واسعه ووعده ای هستی که هرگز دروغ نمی شود!
هرکس بداند باید در زندگی زمینی مسیر زندگی را در شرایط دقیق بندگی خدا بگذراند، می فهمد این مسیر دقیق بدون یاوری بزرگ ممکن نیست وخداوند هم انسان را از چنین یاوری محروم نکرده است ولذا متوجه می شوی آن یاور وفریادرس در این بیابان زندگی، انسان کامل وبندة محض خداوند است وبه همین جهت هم او تجلی رحمت واسعة خداوند است وخداوند هرگز ما را بدون مدد او رها نکرده است، چه در جای جای زندگی وچه در نهایت کار عالَم، او «وَعْداً غَیْرَ مَکذُوبٍ»؛ است، وعده ای که خداوند به بشریت داد که اگر یک روز از عمر زمین مانده باشد، او خواهد آمد. در همین رابطه حضرت عبد العظیم حسنی می گوید: بر سرورم حضرت جواد الائمه (علیهم السلام) وارد شدم، تصمیم داشتم از او بپرسم که آیا «قائم» شما همان مهدی است یا غیر او؟ - چون یک جا بحث قائم بودن کسی است که در این خاندان باید قیام کند، ویک جا بحث مهدی این امّت است که باید نهایت فرهنگ اهل البیت را بنمایاند- می گوید: قبل از آن که شروع به سخن کنم، خود حضرت جواد (علیه السلام) آغاز به سخن کرده، فرمودند: ای اباالقاسم! قائم ما همان مهدی است که باید در عصر غیبت منتظرش بود ودر عصر ظهور اطاعتش کرد وسومین فرزند من است. وسپس ادامه دادند: «والَّذی بَعَثَ محمداً (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بالنُّبُوَّة وخَصَّنَا بِالْإِمامَة اِنَّهُ لَوْ لَم یَبْقِ مِنَ الدُّنْیا اِلاّ یَوْمٍ واحِدٍ، لَطَوَّلَ اللهُ ذلِک الْیَوْمِ حَتّی یَخْرُجَ فَیَمْلَأُ الْاَرْضَ قِسْطاً وعَدْلاً کما مُلِئَتْ جَوْراً وظُلْماً واِنَّ الله تبارک وتعالی یُصلِحُ اَمْرَهُ فِی لَیْلَة کما اَصْلَحَ اَمْرَ کلیمِه مُوسی (علیه السلام) لِیَقْتَبِسَ لِاَهْلِه ناراً فَرَجَع وهُوَ رَسُولٌ نَبِیُّ. ثُمَّ قالَ (علیه السلام) «اَفْضَلُ اَعْمَالِ شیعَتِنَا اِنْتِظارُ الْفَرَجِ»(۱۸) یعنی؛ قسم به خدایی که محّمد (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را به پیامبری برگزید وامامت را به ما اختصاص داد، اگر از عمر دنیا بیش از یک روز هم باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را آن قدر طولانی می گرداند تا قائم ما خروج کند وهمان طور که زمین از جور وظلم پر شد، از قسط وعدل پر شود، خدای سبحان کار او را یک شبه اصلاح می کند واوضاع را به نفع او برمی گرداند، چنان که کار موسی (علیه السلام) را یک شبه اصلاح کرد، او برای گرفتن پاره ای آتش برای خانواده اش رفت، ولی هنگام بازگشت به شرافت رسالت وافتخار نبوت نایل شده بود، آنگاه فرمود: بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج وانتظار گشایش امور به دست آن حضرت است.
این است معنی «وَعْداً غَیْرَ مَکذُوبٍ» یعنی؛ وعده ای که حتمی است وبلوغ هستی در گرو وجود مقدس آن حضرت است، به نور فریادرسی ورحمت واسعه ووعدة غیر مکذوب بودن آن حضرت بنگر وسلام کن تا إن شاءالله جواب سلامی متناسب با همان مقام بشنوی.
نظر به کامل ترین نماز:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقُومُ﴾
سلام بر تو وقتی در حال قیامِ نماز هستی، که تنها قیام معنی دار در نماز، قیام تو است!
به ما گفته اند: «قیام نماز گزار، مقام استقامت در اخلاق حسنه واعتدال در ملکات پسندیده است».(۱۹) اعتدال در بین خوف ورجاء، به طوری که آن خوف ورجاء ذرّه ای بر همدیگر نچربد، وماندن در تعادل - بدون هیچ افراط وتفریطی- از مشکل ترین کارها است واین مقامِ قیام امام عصر (عجّل الله فرجه) است وحال به این مقام سلام می کنی تا لبیک مناسب آن را بشنوی، لبیکی که حاوی مددرسانی در جهت تعادل است به تو از صاحب قیام، تا از این مقام محروم نگردی ومتذکر مقام قیّومیّتِ حق شوی وبه قیام حق خود را قائم نمایی ونیز گفته اند قیام، مقام «توحید فعلی» است ومقامی است که توحید فعلیِ حق بر قلب نمازگذار تجلی می کند ودر اثر آن تجلی او می بیند هر فعلی در عالم، تجلی فاعلیت خدا است. حال صاحب چنین قلبی، حضرت صاحب الامر (علیه السلام) است وراه نزدیکی به چنین مقامی وچنین توحیدی از طریق لبیک وجوابِ سلام آن حضرت برای ما ممکن است. پس؛ «السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقُومُ».
نظر به کامل ترین تشهد وسلام:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقْعُدُ﴾
سلام بر تو وقتی در تشهد وسلام خود می نشینی!
اوّل باید متوجه بود آرمان حقیقی هر انسانی، حالات انسان کامل یعنی حالات حضرت صاحب الامر (علیه السلام) است وزیباترین حالات آن حضرت، حرکات وحالات آن حضرت در نماز است که نورٌ علی نور است، وچه کسی می تواند حقیقت تشهد وسلام را قلباً وعملاً درک کند جز آن حضرت؟ در تشهدِ نماز، شهادت به یگانگی خدا وتوحید خالص، وشهادت به عبودیت محضِ رسول خدا (عجّل الله فرجه) ظهور می کند وسپس سلام نماز به جهت برگشت از سفر معراجی نماز وباقی بودن در رؤیت جمالِ حق، در مقابل حجاب کثرات است، وصاحب اصلیِ چنین حالاتی وصد چندان از این حالات در تشهد وسلام، وجود مقدس حضرت صاحب الامر (علیه السلام) است، که صورت نهایی وآرمانی این حالات می باشد.
سلام بر آن مقام در حین تشهد، توجه به وجه آرمانی تشهد است وجهت دل را به آن نور مجسم انداختن، به امید لبیکی مناسبِ همان مقام به آن کس که سلام کرده است، ودر آن حال انسان معنی تشهد را می فهمد وحقیقت تشهد را در آینة وجود مقدس آن حضرت رؤیت می کند. حال دیگر فرق نمی کند با نظر به حقیقت تشهد، به وجود مقدس حضرت نظر کند ویا با نظر به تشهدِ آن حضرت، به حقیقت تشهد برسد، دو آینه است که روبه روی هم قرار می دهد ودر هر آینه می تواند دیگری را ببیند.
نماز؛ واقعی ترین کلمات:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَقْرَأُ وتُبَیِّنُ﴾
سلام بر تو آنگاه که در حال قرائت نماز ونمایاندن ما فی الضمیر خود هستی!
نمازگزار در قرائت اذکار نماز، اعتقادات توحیدی خود را اظهار می کند ودر راستای توجه به مقام توحیدی حضرت حق، تقاضاهای خود را در میان می گذارد.
در قرائت اذکار نماز دو چیز مطرح است: یکی محتوای توحیدی که در سراسر آن کلمات وجود دارد ودیگری حضور قلب در اظهار آن عقاید واعلان آن تقاضاها.
واقعی ترین کلمات در هستی که از هر وَهم وحدسی پاک است، کلمات نماز است، کلماتی که در عمق واقعیت جای دارد ونمازگزار با گفتن آن ها به باطن هستی سیر می کند، آنگاه که قلب در صحنه باشد وبه وسعت آن کلمات آشنایی داشته باشد؛ ولذا نمازگزار با قرائت نماز در مرکز هستی جای می گیرد واز آن جایگاه، حقایق را می بیند ومی نمایاند، واین حالت؛ آرزوی هر انسانی است که به دنبال حقیقت است وجز در انسان کامل یعنی حضرت صاحب الامر (علیه السلام) محقق نیست وآن کس که قاعده «صاحب وتابع» را می شناسد ومی داند برای هر حقیقتی، صاحبی هست وتابعی، مثل آب ورطوبت اشیاء که همة رطوبت هایی که به اشیاء می رسد، مربوط به صاحب رطوبت است که آن عین رطوبت وتری است، آری؛ هرکس قاعده «صاحب وتابع» را می شناسد، می داند صاحب قرائت اذکارِ نماز واظهار وتبیین آن ها، حقیقت انسانیت، یعنی حضرت صاحب الامر (علیه السلام) هستند وصورت آرمانی این احوالات را در او می بیند وبا سلام به آن حضرت در رابطه با این احوالات، قلب خود را متوجه وجه آرمانی قرائتِ اذکار نماز نموده است تا با جوابی که از آن حضرت (علیه السلام) مناسب این حالت، می شنود، ان شاء الله از حالت امام (علیه السلام) در قرائت نماز، به عنوان تابع آن صاحب، بی بهره نباشد. رزقنی الله وایّاکم
امام (علیه السلام) نمایش کامل ترین نماز:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُصَلِّی وتَقْنُتُ﴾
سلام برتو آن هنگام که به طور کلّی در حال نمازخواندن وقنوت ونیایش هستی!
راستی؛ اگر توجه من وتو به صورت آرمانی عباداتمان نیفتد، چیزی جز پوسته ای تهی از آن ها باقی خواهد ماند؟ وآیا وقتی عبادات از حقیقت تهی شد، شخصیت عبادت کننده جز پوسته ای تهی از انسانیت چیز دیگری است؟! با سلام به آن حضرت در هنگام نماز، به عین نماز ونیایش، سلام کرده ای، آری به عین نماز سلام کرده ای.
قرآن در راستای مقام امام وعینیت آن مقام با احکام الهی می فرماید: «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّة یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاة وَإِیتَاء الزَّکاة وَکانُوا لَنَا عَابِدِینَ»(۲۰) یعنی؛ ما آن ها را امام قرار دادیم که به «امر» ما هدایت می کنند و«فعل خیر» و«اقامه نماز» و«ایتاء زکات» را به آن ها وَحی کردیم، چراکه آن ها بندگان عبادت گر ما بودند. مفسرین در تفسیر این آیه نکات دقیقی دارند، صاحب تفسیر قیّم المیزان می فرماید: فعل خیر واقامه نماز وایتاء زکات را به آن ها وَحی کرد، نفرمود نماز بخوانید، بلکه نماز خواندن را به آن ها وَحی فرمود ولذا نماز آن ها همان وَحی الهی است، واین است که می گوییم امامان عین نماز اند وهر نمازی با اتصال به عین نماز، معنی حقیقی خود را پیدا می کند وسلام بر آن حضرت در رابطه با این مقام خاص، یعنی مقام نماز ومقام نیایش آن حضرت با خدای خود؛ ما با سلام به آن حضرت وبا نظر به نماز آن حضرت، امید لبیکی مناسب آن را إن شاء الله داریم ودر آن حالت است که معنی زندگی را خواهیم فهمید. چون معنی نماز را در آینه وجود مقدس آن حضرت فهمیده ایم.
سلام بر راز رکوع وسجود:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَرْکعُ وتَسْجُدُ﴾
یعنی، سلام بر تو هنگامی که رکوع می کنی وبه سجده می روی!
به ما گفته اند: «رکوع؛ خروج از مقام قیام لله به مقام قیام بالله ونیز خروج از مشاهده قیّومیت به مشاهده انوار عظمت است، ونیز سیر از توحید افعالی به توحید اسماء است وسلوک از مقام «تدلّی» به مقام «قاب قوسین» است»(۲۱) که اصحاب قلوب سال ها در طلب تحقق این نحوه رکوع هستند وسجود را «آخرین منزل قرب ومنتهَی النّهایت وُصول معرفی نموده اند».(۲۲) سالک در سجود به مقام لامقامی وارد می شود که به آن مقام «اوْ اَدنی» گویند، مقام چشم بستن از غیر، حتی از کثرات اسماء وصفات، وفنای در خود حضرت ذات، که همان تجلی توحید ذات است بر قلب سالک در سجده.
حال به من بگو چنین رکوع وسجود وصد چندان از این رکوع وسجود در چه کسی محقق است؟ جز در مقام انسان کامل یعنی حضرت امام عصر (عجّل الله فرجه) که عین رکوع وسجود است، آیا ما بیچارگان وادی حیرت باید از نزدیکی به این نوع رکوع وسجود همواره محروم باشیم، با این همه لطفی که خداوند به بندگانش دارد؟ در این حالت است که با امید فراوان روبه روی خود کسی را می یابیم که تجسم عینی رکوع وسجود حقیقی است، امیدوارانه با توجه به رکوع وسجودش او را سلام می دهیم ومی دانیم در همین رابطه به لطف الهی جواب سلام خود را دریافت می کنیم وبا نور رکوع وسجود آن حضرت ما نیز وارد رکوع وسجود حقیقی خواهیم شد، إن شاء الله. حالا می فهمی چرا وقتی در سلام های قبل به حضرت سلام دادی، یکی از صفات آن حضرت را «والرحمة الواسعه» خواندی؟ چون از طریق اوست که ما وارد رحمت واسعة رکوع وسجود حقیقی می شویم. بعون الله وکرمه
آینة نمایش توحید:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُهَلِّلُ وتُکبِّرُ﴾
سلام بر تو هنگامی که مشغول «لااله الا الله» و«الله اکبر» گفتن هستی!
عرضه می داری؛ اگر «لااله الا الله»گفتن نظر به یگانگی خدا انداختن است، آن «لا اله الا الله»، «لا اله الا الله» توست واگر با «الله اکبر» گفتن سراسر قلب را کبریایی حق پُر می کند، آن «الله اکبر»، «الله اکبر»گفتن تو است. ای آرزوی ما! مگر می شود نخواهیم که سراسر عالم را حضور «الله» ببینیم وجانمان را سراسر در طلب حکم او قرار دهیم؟ مگر می شود ما نخواهیم که کبریایی حضرت حق سراسر وجود ما را در برگیرد ودر هر چیز وهر کار با کبریایی او روبه رو شویم؟ معلوم است که می خواهیم. پس معلوم است تو را می خواهیم، وسلام بر تو که جلوة تامّ وتمام آروزی مایی! چقدر بابرکت است اُنس با تو ای قلبِ سراسر مملوّ از توحید وتکبیر حضرت ربّ.
وقتی فهمیدی «لا اله الا الله» گفتن و«الله اکبر» گفتن، چه غوغایی در قلب انسان به پا می کند ووقتی فهمیدی قلبی در صحنة عالم است که تجسم عینی این نوع «لااله الا الله» و«الله اکبر»گفتن است ومی توانی بر اساس نظر به «لا اله الا الله» و«الله اکبر» بر او نظر کنی، سلام خود را بر همین اساس بر آن حضرت عرضه می داری ومی گویی؛ «السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُهَلِّلُ وتُکبِّرُ»، طوبی لک، طوبی لک.
امام (علیه السلام) نمایش کامل ترین حمد واستغفار:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تَحْمَدُ وتَسْتَغْفِرُ﴾
سلام بر تو هنگامی که حمد می کنی واستغفار می نمایی!
آیا کسی که درّ گرانبهایی را بیابد، می تواند جهت دل را به جای دیگر بیندازد؟ آیا گرانقدرتر از خدا با آن همه صفاتِ جمال وجلال می توان داشت؟ حال وصف زیبایی های خدا وسیر از اسمی از اسماء الهی به اسمی دیگر، که همان «حمد الهی» است، موجب اُنس قلب با حق است. و«استغفار»، طلب تکمیل فیض است تا این رؤیت به بهترین نحو انجام شود(۲۳)و همواره انوار حق بر قلب انسانِ در حال حمد، یکی پس از دیگری تجلّی نماید، حقیقت تامّ وتمام حمد واستغفار، امام عصر (علیه السلام) است، هرکس می خواهد از آنچنان حمد واستغفاری محروم نگردد، راه ورسمش توجّه به آن حضرت است وسلام بر آن حضرت با نظر به حمد واستغفار او، موجب جلب توجّه ایشان بر اساس همان حالت می شود. گفت:

گرچه راهی است پر از بیم زما تا بر دوست * * * رفتن آسان بود ار واقف منزل باشی

وکسی واقف منزل است که امام عصر (علیه السلام) را که منزل حقیقی این حالات ومعارف است، یافته باشد وآن اجمال حمد واستغفار را که خود می شناسد به نحو کامل وبالفعل در وجود مقدس آن حضرت بنگرد وبه آن مقام سلام دهد وامید جوابی مناسب آن سلام داشته باشد، جوابی که چون شنید سراسر وجودش را حمد واستغفار حضرت رب العالمین پرکند.
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ حاکم شب وروز:
﴿السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُصْبِحُ وتُمْسِی﴾
سلام بر تو هنگامی که صبح می کنی وهنگامی که شب می نمایی!
راستی؛ آن کس که سراسر قلبش توجه به حق است واز حق نور می گیرد، صبح وشامش چگونه می گذرد؟ تمام گنج های معنوی عالم یکپارچه در قلب اوست، با سلام به اوست که به همه حقیقت، سلام کرده ای، به او می گویی:

در کعبه کوی تو هر آن کس که درآید * * * از قبله ابروی تو درعین نماز است

خوشا به حال کسی که در سوز وگداز چنین انسانی است! وقتی به صبح وشام کردن او سلام می کنی. قصه سوز دل خود را با محبوب آرمانی والهی خود در میان می گذاری، نمی دانی به کدام وجه مبارک او نظر کنی، چراکه:

شرح شکن زلف خَم اندر خَم جانان * * * کوته نتوان کرد که این قصه دراز است

چه می توان گفت، جز این که بگویی:«السَّلامُ عَلَیْک حِینَ تُصْبِحُ وتُمْسِی» سلام بر تو که تمام وجودم را یک چشم کرده ام وهمة چشمم را به قلب سپرده ام وچشم قلب را از همه برکنده وبازداشته ام، تا به جمال تو باز کنم. یعنی:

بر دوخته ام دیده چو باز، از همه عالم * * * تا دیدة من بر رخ زیبای تو باز است

ودر این نظر کردن به تو، شب وروز نمی شناسم، شب وروزم سلام است به شب وروز تو، ای شاه انجمن دلبران!

هر بامداد روی تو دیدن حیات ما است * * * امروز روی خوب تو جانا چه دلرباست
هر روز در جمال تو خود لطف دیگری است * * * امروز هر چه عاشق شیدا کند سزاست
امروز آن کسی که مرا، دی بداد پند * * * چون رویِ تو بدید ز من عذرها بخواست
صد چشم وام خواهم تا در تو بنگرم * * * این وام ازکه خواهم وآن چشم خود کراست(۲۴)

عرضه می داری؛ سلام بر تو هنگامی که صبح می کنی وهنگامی که شب می نمایی وسراسر وجودت توجه به حق است، سلامی می کنم با هزاران امید، امید به لبیکی از جنس همان حالاتی که صاحب اصلی آن تو هستی.

ای خنک چشمی که آن گریان اوست * * * ای همایون دل که آن بریان اوست

چرا که او صاحب «وقت» است ودیگر شب وروز نیستند که بر حالات او حکومت می کنند، بلکه اوست که با حالات توحیدی خود بر شب وروز حاکم است. پس سلام بر او در تمام شب وروزش که شب وروز واقعی، شب وروزی است که او دارد.
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ معنی شب وروز:
﴿السَّلامُ عَلَیْک فِی اللَّیْلِ إِذَا یَغْشَی والنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّی﴾
سلام برتو آن هنگام که شب در اوج تاریکی قرار می گیرد وهنگامی که روز در اوج روشنایی، خود را می نمایاند.
مگر می توانم یک لحظه از تو چشم بردارم، آن وقت به کجا چشم بگشایم؟!
سوخته عبودیت حق! مگر می شود در سراسر روزگار جز به انسان کامل یعنی صاحبِ عصر نظر کند.

ای مجلسیان، سوز دل حافظ مسکین * * * از شمع بپرسید که در سوز وگداز است

کسی که می خواهد از جهنّم اَنانیّت خارج شود، می داند که باید در سراسر روزگارش چشم بر آن حضرت بیندازد، ودر این توجّه، روز وشب نشناسد وبداند با گوشه چشم اوست که این انانیت به بی نام ونشانی تبدیل می شود وخواهد گفت:

خم ابروی تو بود وکف مینوی تو بود * * * که به یک جلوه ز من نام ونشان یک جا برد

حجاب اَنانیّت وتوجه به خود، غلیظ ترین حجاب هاست وبرای رهایی از آن یک راه بیشتر نیست وآن مددِ خم ابروی آن کسی است که سراسر وجودش بندگی است واصلاً انانیتی ندارد.
آری؛ با این سلام ها خواستی سر رشته ارتباط با آن حضرت نگسلد تا او نیز از عنایات خودش ما را محروم نگرداند که گفت:

گرت هوا است که معشوق نگسلد پیوند * * * نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

شب می خواهد با همة تاریکی بیاید، بیاید، روز می خواهد با همة روشنایی برود، برود، در تمام این اوقات سلام بر تو، ای آرزوی دل وای آرمان بلند انسانیت! اگر تو بر ما نظر نکنی، بودن ونبودن روز وشب چه معنایی دارد؟
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ حامل اسماء الهی:
﴿السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْإِمَامُ الْمَأْمُونُ﴾
سلام بر تو ای امام امانت دار وامین!
مسلّم خداوند امانت های خاصی دارد که هرکس ظرفیت پذیرش آن را ندارد وتو امانت های خاص خداوند را در نزد خود داری.
در هر فرازی از این زیارت، قلب ما را جهت می دهند که به کجا نظر کند وبا چه معارفی به سر برد، در این فراز نظر ما را به اماناتی می اندازند که در نزد آن حضرت هست وباید آماده شد تا ما را از داشتن آن ها برخوردار کنند تا بتوانیم با اسماء خاص الهی، حضرت «الله» را عبادت کنیم، توجه وتمرکز ودلدادگی به انسان کامل، شرط برخوردار شدن از نور اسماء الهی است که در نزد ما به صورت بالقوه به امانت گذارده اند، ودر این رابطه امام (علیه السلام) جان جهان وحامل همة اسراری است که خداوند باید با بندگانش در میان بگذارد ودر همین رابطه که خداوند به عنوان جامع جمیع اسماء حُسنی، مقصد اصلی جان انسان ها است، امام زمان (علیه السلام) نیز مقصد اصلی جان ها می شود، چون قلب مبارک او محلّ تجلیات تامّه اسماء الهی است وهماهنگی با رضا وخشم قلب مقدس او، راه نزدیکی به آن امانات الهی است که همان اسماء الهی باشد، اسمائی که آینة نظر بر حق اند، نظر بر حق که جانِ جانِ همه است. پس سلام بر امامی که وجود مقدسش حامل وامانت دار آینه های نمایش حق است. سلام بر امانت دار وامین اسماء الهی، امید را بر می انگیزاند تا ما از آن امانات محروم نگردیم.
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ آرمان بلند إنسان:
﴿السَّلامُ عَلَیْک أَیُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ﴾
سلام بر تو ای افق آرز وشده!
مگر بنا نیست هر قومی اگر خواست در روزمرّگی ها نپوسد، به آرزویی سترگ، ولی واقعی توجه کند؟ ومگر نه این است که هرگاه قومی، اتکاء وباور خود را به آرزوی سترگ خود از دست داد وانسان مطلوب او از منظر زندگی اش رخت بربست، از حیثیت خویش تهی می شود وبا پوسته زندگی به سر خواهد برد وهر لحظه باید آماده پذیرش مرگ وهلاکت باشد؟ پس ای امام! تو همان آروزی بزرگ، ولی دست یافتنی هستی که ما را از همه این هلاکت ها می رهانی وآنچنان حیّ وحاضری که ما جرأت سلام کردن به تو را پیدا کرده ایم. به ما گفته اند:

یک چشم زدن غافل از آن یار نباشید * * * شاید که نگاهی کند آگاه نباشید

سلام بر تو که هر آنچه ممکن است به طور منطقی در آرمان هر قومی باشد، در تو جمع است، خسارت دیده، آن هایی هستند که تو را مدّ نظر خود ندارند.
﴿السَّلامُ عَلَیْک بِجَوَامِعِ السَّلامِ﴾
سلام بر تو با همه آنچه در حقیقتِ سلام نهفته است!
حقیقت آن است که نمی دانم با تو ای همه آرزوهایم! چه بگویم ودیگر به بهانه کدام یک از کمالاتت بر تو سلام کنم، پس بگذار در یک کلمه عرض کنم: سلام بر تو با هر آنچه جا دارد که بر تو سلام کنم! سلام بر تو به جهت هر آنچه در شأن سلام هست وهمة آن در تو است!
نه ماهی از آب خسته می شود ونه من از سلام کردن به تو، چون ماهی بی آب لاشه مرده ای بیش نیست، وانسانیت انسان، بی انسان کامل قالب انسان است ونه خود انسان. پس:

هرکه او ماهی نباشد جوید او پایان آب * * * هرکه او ماهی بود کی فکرت پایان کند؟

ای بقیة الله اعظم! ای حجّت خدا! می خواهم نزدیکی خود را به شما نشان دهم که چون بیگانگان با من رفتار ننمایید، می خواهم عقاید خود را به شما عرضه کنم تا مرا هم از اهل دیار خود بدانید، در حالی که می دانم شما از ضمیر من اطلاع کامل دارید.
اظهار عقاید حق برای هم سنخی:
پس: «أُشْهِدُک یَا مَوْلایَ» شما را گواه می گیرم ای مولای من! که:
﴿أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ وأَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ ورَسُولُهُ لا حَبِیبَ إِلا هُوَ وأَهْلُهُ وأُشْهِدُک یَا مَوْلایَ أَنَّ عَلِیّا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ حُجَّتُهُ والْحَسَنَ حُجَّتُهُ والْحُسَیْنَ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ حُجَّتُهُ ومُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وجَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ ومُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ مُوسَی حُجَّتُهُ ومُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ وعَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ والْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ﴾
ای مولای من! بر قلب من بنگر که من شهادت می دهم به یگانگی خدا ویگانگی او را در تدبیر، در همه عالم می بینم وشهادت می دهم به این که تنها حکم او باید مطاع باشد. آری؛ «أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ» ونیز می بینم که محمّد (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بنده ورسول چنین خدایی است، وآثار توحید الهی در حرکات وسکناتش نمایان است، محبوبی جز او واهل او نیست. می بینم وشهادت می دهم که علی (علیه السلام) امیر المؤمنین، حجّت اوست ونمایش آن چیزی است که او می خواهد، همچنان که امام حسن وامام حسین وامام سجّاد وامام صادق وامام موسی کاظم وامام رضا وامام محمّد تقی وامام علی النّقی وامام حسن عسگری (علیهم السلام) همه وهمه حجّت او بوده وهستند، وتمام حرکات وسکنات وگفتار این ذوات مقدسه، ملاک ونمایش خواست خدا است.
﴿وَأَشْهَدُ أَنَّک حُجَّة اللهِ﴾
وشهادت می دهم وبا عمق جانم مشاهده می کنم که تو ای امام حاضر، وای مخاطب امروزین من! حجّت خدایی وآنچه تو از ما می خواهی، همانی است که خدا از ما می خواهد وآنچه تو ما را از آن نهی می کنی، همانی است که خدا ما را از آن نهی کرده، تو حجّت خدا ونمایش توحید حضرت «الله» هستی، توحید خدا در جمال وجلال شما نمایان است وآینة تمام نمایِ محبوبِ جانِ همة انسان هایی.
حال ملاحظه فرمایید که چگونه بر حقایق حقه شهادت می دهم که مورد نظر شما است، پس با من چون بیگانگان رفتار ننمایید.
معیّت امام زمان (عجّل الله فرجه) با همه چیز:
﴿أَنْتُمْ الْأَوَّلُ والْآخِرُ﴾
شما ابتدا وانتهای همه چیز هستید.
مثل نور که تا نور نباشد، چیزی دیده نمی شود، در رؤیت هر چیز، اوّل نور، رؤیت می شود وسپس آن چیز، ودر انتها هم باز نور به آن چیز می خورد وهمان نور در چشم ما منعکس می گردد. حقیقت ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) نیز از همین قرار است که اوّلین پرتو خلقت آن هایند، چراکه از یک جهت رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرمودند: «اَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُوری»(۲۵) یعنی؛ اوّلین چیزی که خداوند خلق فرمود، نور من بود. از طرف دیگر علی (علیه السلام) در رابطه با مقام اهل البیت (علیهم السلام) می فرمایند: «... کلُّنَا وَاحِدٌ، اَوَّلُنا مُحَمَّد واَوْسَطُنَا مُحَمَّد وکلُّنَا مُحَمَّد فَلا تَتَفَرَّقُوا بَیْنَنَا...»(۲۶) یعنی؛ ما اهل البیت، از خود رسول الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) تا آخرین ما، همه در یک مقام هستیم ونباید بین ما جدایی قائل باشید. پس عنایت داشته باشید همان طور که اوّلین نور، نور محمّدی (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بود وبه یک اعتبار نور اهل البیت، آخرین نور نیز نور اهل البیت (علیهم السلام) خواهد بود، به همین جهت حضرت صادق (علیه السلام) می فرمایند: «اِنَّ آخِرَ مَنْ یَمُوتُ الْإمام...»(۲۷) یعنی؛ آخرین کسی که از این دنیا رخت برمی بندد امام است.
با داشتن چنین معارفی است که به شما ذوات مقدسه معصومین خطاب می کنیم: «أَنْتُمْ الْأَوَّلُ والْآخِرُ»؛ شما ابتدا وانتهای همه چیز هستید، که البته این سخن، معارف زیادی به همراه دارد که بنده نمونه ای از آن را عرض کردم، وقتی خداوند اوّل وآخر وظاهر وباطن است، انسان کامل به اوّلیت خداوند، اوّل است وبه آخریت خداوند، آخر است وبه ظاهریت خداوند، ظاهر است وبه باطنیت خداوند، باطن است، چون به مجرّدیت خداوند، مجرّد است؛ وبه معیّت خداوند با هر چیز، آن ها هم با هر چیز هستند، چون هر که مجردتر است، حاضرتر است منتها تجرد حضرت حق به خود اوست وتجرد کامل امام زمان (عجّل الله فرجه) وائمه (علیهم السلام)به خداوند است. باز معانی دیگری از اول وآخر بودن ائمه (علیهم السلام) مطرح است که باید در جای دیگر وبا مقدمات مستوفی مطرح شود.
توجه به رجعت، عامل نجات از ظلمت:
﴿وَأَنَّ رَجْعَتَکمْ حَقٌّ لا رَیْبَ فِیهَا یَوْمَ لا یَنْفَعُ نَفْسا إِیمَانُهَا لَمْ تَکنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْرا﴾.
ما معتقدیم که رجعت وبازگشت شما که برگشت عدالت ومعنویت کامل است، حق وحتمی است، در آن شرایطی که به نور شما همة مرزهای ایمان وکفر مشخص شده است وآن هایی که مؤمن به ظهور چنین شرایطی نشده اند وایمان خود را فعّال نگه نداشته اند تا به خیری نایل شوند، در آن شرایط دیگر فرصت را از دست داده اند، چراکه هر انسانی با حدّاقل ایمان به راحتی می تواند بفهمد خداوند به ظلمات آخر الزمان راضی نیست وهرگز نمی پسندد ظالمان عنان جهان را به دست گیرند وبر مظلومان هر چه می خواهند تحمیل کنند.(۲۸)
راستی؛ کسی که این حدّاقل شعور را ندارد وانتظار هیچ فرجی را نمی کشد وبه ظلمات آخر الزمان تن داده، می تواند خود را در جبهه اهل انتظار - با آن همه شعور وآینده نگری که برای اهل انتظار هست- قرار دهد؟!
هم دلی با إمام:
﴿وَأَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وأَنَّ نَاکرا ونَکیرا حَقٌّ وأَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ حَقٌّ والْبَعْثَ حَقٌّ وأَنَّ الصِّرَاطَ حَقٌّ والْمِرْصَادَ حَقٌّ والْمِیزَانَ حَقٌّ والْحَشْرَ حَقٌّ والْحِسَابَ حَقٌّ والْجَنَّة والنَّارَ حَقٌّ والْوَعْدَ والْوَعِیدَ بِهِمَا حَقٌّ﴾
من با تمام وجود ودر منظر قلب وعقل خود می بینم که مرگ به معنی ادامه حیات پس از این دنیا وملاقات با دو ملک نکیر ومنکر، حق وحتمی است وبهترین نوع وقوع است، همچنان که نَشر وگشوده شدن صحیفه اعمال، وبعث وبرانگیخته شدن در حشر وروبه رو شدن با صراط، حق است وشدنی، وبهترین نوع وقوع، همین نوع است که واقع می شود، همچنان که «مرصاد» وکمینگاه، حق است تا زیبایی عدل به عالی ترین شکل آن ظاهر شود ونیز میزان وحساب وحشر وبهشت وجهنّم ووعده های به نیکوکاران ووعید به گناهکاران، همه حق است وشدنی وچه زیبا شدنی.
پس ای مولای من! ملاحظه می فرمایید با چنین اعتقاداتی قلب من آن چنان هم از شما جدا نیست که شایسته عنایت ونظر مبارک شما نباشد. به ما گفته اند:

تو چه دانی صدای مرغان را * * * که ندیدی شبی سلیمان را

می دانم باید بین من وشما سنخیتی باشد تا به شرف نظر مبارک شما نایل گردم، حال این عقاید من است واین هم امیدواری ام به توجه شما.
ما هم از مستان این مِی بوده ایم:
﴿یَا مَوْلایَ شَقِیَ مَنْ خَالَفَکمْ وسَعِدَ مَنْ أَطَاعَکمْ فَاشْهَدْ عَلَی مَا أَشْهَدْتُک عَلَیْهِ وأَنَا وَلِیٌّ لَک بَرِیءٌ مِنْ عَدُوِّک فَالْحَقُّ مَا رَضِیتُمُوهُ والْبَاطِلُ مَا أَسْخَطْتُمُوهُ والْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ والْمُنْکرُ مَا نَهَیْتُمْ عَنْهُ﴾
ای سرور من پذیرفته ام با ولایت وبرنامه ریزی شما روزگارم را بگذرانم! آن کس که مخالف شماست، بدبخت شد وآن کس که پیرو شما شد، سعادتمند گشت، پس تو را گواه می گیرم بر این موضع گیری ام که من دوستدار شما هستم واز مخالف شما متنفرم، حق آن است که شما به آن راضی هستید وباطل آن است که شما از آن ناراضی باشید، معروف ونیکویی همانی است که شما به آن امر می کنید ومنکر وناپسندی آنی است که شما آن را نهی می فرمایید.
در این فراز؛ قصة توجه به تعادل مطلق امام عصر (علیه السلام) را تمرین می کنی تا بفهمانی اهل کدام قوم وقبیله ای. گفت:

ما هم از مستان این مِیّ بوده ایم * * * عاشقانِ درگه وِی بوده ایم
نام ما بر مهر او ببریده اند * * * عشق او در جان ما کاریده اند

ای مولای من! دلم در هوای شماست واز آن کس که مُهر مِهر شما را ندارد بیزارم، هر که می خواهد باشد، دلی که سراسر به سوی شما نباشد دل نیست، چقدر خوش بخت وخوش وقتم که راضی ام به آنچه شما راضی هستید. این خوشوقتی به جهت آن است که شما را ملاک حق وباطل یافتم، ودل من در هماهنگی با جان شما است.

هر دل که او نخفت شبی در هوای تو * * * چون روز روشن است وهوا زو منوّر است(۲۹)

آری؛ آن دلی که در هوای شما شب نخوابید، روز را از نور خود منوّر می گرداند، حال چگونه من از هماهنگ کردن این دل با شما دست بردارم؟!
برکات حضور امام (علیه السلام) در زندگی:
﴿فَنَفْسِی مُؤْمِنَة بِاللهِ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ وبِرَسُولِهِ وبِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وبِکمْ یَا مَوْلایَ أَوَّلِکمْ وآخِرِکمْ ونُصْرَتِی مُعَدَّة لَکمْ ومَوَدَّتِی خَالِصَة لَکمْ آمِینَ آمِینَ﴾
ای مولای من که برنامه ریزی جان وقلب وزندگی ام را با دستورات شما تنظیم کردم! به شما عرضه می دارم که جان من به خدای یگانه، مؤمن است ودر مسیر دینداری به «توحید» نائل شده ام، به طوری که در حضور مطلق حضرت «الله» ودر تدبیر او ودر فرمان او، اَحدی را در عرض او نمی دانم ونمی بینم، ونیز به رسول او (صلّی الله علیه وآله وسلّم) مؤمن هستم ومی بینم که در سرتاسر کلام وحرکاتِ او ظهور یگانگی خداست، رسول اوست واز او می گوید، وبه امیر المؤمنین وبه شما فرزندان آن حضرت از اوّل تا آخر مؤمن هستم، رسیده ام به جایی که قلبم شماها را تصدیق می کند، همة شما وصیّ رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) هستید که از طرف خداوند برای تبیین حقیقت انتخاب شده اید، اگر دستی بر زمین دارید وبه زمینیان اشاره می کنید، دستی هم بر آسمان دارید واز عالم معنا می گیرید، من شما را صحیح ترین، بلکه تنها جریان صحیح در میدان معارف بشری می بینم وبر این امر بسیار مفتخر وشادم.

خاک بودیم این چنین موزون شدیم * * * خاک ما زر گشت، سیمین جان شدیم

راستی؛ اگر شما نبودید ما چگونه می توانستیم در مسیر تعادل قرار گیریم، اگر امروز با تمام دلگرمی زندگی را ادامه می دهیم، چون شما را در میدان زندگی خود یافته ایم.

امروز شهر ما را صد رونق است وجان است * * * زیرا که شاه خوبان امروز در میان است
حیران چرا نباشد، خندان چرا نباشد * * * شهری که در میانش، آن صارم زمان است
زان آفتاب خوبی، چون بر زمین بتابد * * * آن دم زمینِ خاکی بهتر ز آسمان است(۳۰)

حال ای آفتاب های خوبی! ای اوصیاء رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم)! یاری وارادتم در خدمت شما است، دستی که شما را یاری نکند، معنی دست بودن را گم کرده است ودلی که مودّت شما را در خود نپرورانده باشد، دیگر دل نیست، پس خدایا! آن یاری ونصرت واین مودّت وارادت را نسبت به این ذوات مقدس از ما بپذیر وبه نتیجه برسان، آمین آمین!
عالی ترین تقاضا، در اوج امیدواری:
﴿اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ نَبِیِّ رَحْمَتِک وکلِمَة نُورِک وأَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ وصَدْرِی نُورَ الْإِیمَانِ وفِکرِی نُورَ النِّیَّاتِ وعَزْمِی نُورَ الْعِلْمِ وقُوَّتِی نُورَ الْعَمَلِ ولِسَانِی نُورَ الصِّدْقِ ودِینِی نُورَ الْبَصَائِرِ مِنْ عِنْدِک وبَصَرِی نُورَ الضِّیَاءِ وسَمْعِی نُورَ الْحِکمَة ومَوَدَّتِی نُورَ الْمُوَالاة لِمُحَمَّدٍ وآلِهِ (علیهم السلام) حَتَّی أَلْقَاک وقَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِک ومِیثَاقِک فَتُغَشِّیَنِی رَحْمَتَک [رَحْمَتُک ] یَا وَلِیُّ یَا حَمِیدُ﴾
خدایا! از تو می خواهم که صلوات ورحمت خود را بر محمد (صلّی الله علیه وآله وسلّم) آن پیامبر رحمت وکلمه نورت، ارزانی داری، ودر این راستا وبا واسطه فیض بودن او، قلبم را از نور یقین مملوّ کنی وسینه ام را به نور ایمان وفکرم را به نور نیّات، وتصمیمم را با نور علم وقوّتم را با نور عمل وزبانم را با نور صدق ودینم را با نور بصیرت که در نزد تو است، ودیده ام را با نور روشنگر وگوشم را با نور حکمت وارادتم را با نور دوستی به محمّد وآل او (علیهم السلام) پُر کنی، تا از آن هایی باشم که هنگام ملاقات با تو به عهد ومیثاقی که با تو بسته ام، وفا کرده باشم ودر نتیجه در آن حالت ناب ابدی، سراسر وجودم از رحمت تو پوشیده گردد، ای شایسته ترین سرپرست!
می گویند؛ وقتی حضرت زکریا (علیه السلام) با حضرت مریم (سلام الله علیها) ملاقات کرد ودر کنار او میوه های بهشتی دید، ناگهان متوجه قاعده ای شد که خدایا! این اندازه کرمت گسترده است که برای دختری تنها در این گوشه، میوه های بهشتی می فرستادی، چرا من هم بیش از آنچه به من لطف کرده ای از تو نخواهم وچرا آرزوهای بلند خود را با تو در میان نگذارم ولذا تقاضای فرزندی چون حضرت یحیی (علیه السلام) را نمود.(۳۱)
از اوّل دعا تا این جا چشم دل باز کردی وبه خوبی های بهترین خوبان نظر نمودی ومتوجه شدی چه غوغایی است زندگی با خوبان عالم وبه آن ها اظهار داشتی که سراسر وجودم هماهنگ با شما ودر اختیار شما است واز خدا خواستی در این ادعا موفقت بدارد، حالا یک مرتبه مانند حضرت زکریا (علیه السلام) قلب را به سوی خدا انداختی، وهر آنچه خواستنی است وبلندترین آرزویی است که یک انسان می تواند داشته باشد را از خدا خواستی، چون یک نظر به وجود مقدس ائمه معصومین (علیهم السلام) انداختی ویک نظر به رحمت واسعه خدا که تمایل این همه فیض دادن را به بندگانش دارد وگفتی: «اللَّهُمَّ... أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ...» خدایا! بیا وقلبم را سراسر از نور یقین لبریز کن، وبقیه آنچه در این فراز بر زبان آوردی را گفتی، تا آن جا که امیدوار شدی بگویی: «حَتَّی أَلْقَاک وقَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِک ومِیثَاقِک...» خدایا! تا آن جا مرا جلو ببر که در موقع ملاقات با خودت توانسته باشم به همه آنچه باید به آن وفا کنم، وفا کرده باشم. آری؛

بر گوش ما نهاده دهان او به دمدمه * * * تا جان ما بگیرد، یک باره بوی دوست

حال که ذوات مقدس معصومین (علیهم السلام) را به نمایش گذاشتی واز جمال آن ها بوی تو به مشام خورد، پس در رساندن ما به یقین وعلم وصدق وبصیرت ووفای به عهد با خودت دریغ مکن، که ما سخت امیدواریم، چرا که اگر می خواستی ندهی، نشانمان هم نمی دادی تا با طلب آن رفع گرسنگی کنیم. گفت:

من کریمم، نان نمایم بنده را * * * تا بگریاند طمع آن زنده را
هر کراماتی که می جویی به جان * * * او نمودت تا طمع کردی در آن

حال ما طمع به دست آوردن زیباترین ارتباط با تو را نموده ایم، آن ارتباطی که در امامان (علیهم السلام) به ما نشان دادی.
بر عاشقان فریضه بود جستجوی دوست:
﴿اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی [مُحَمَّدٍ] حُجَّتِک فِی أَرْضِک وخَلِیفَتِک فِی بِلادِک والدَّاعِی إِلَی سَبِیلِک والْقَائِمِ بِقِسْطِک والثَّائِرِ بِأَمْرِک وَلِیِّ الْمُؤْمِنِینَ وبَوَارِ الْکافِرِینَ ومُجَلِّی الظُّلْمَة ومُنِیرِ الْحَقِّ والنَّاطِقِ بِالْحِکمَة والصِّدْقِ وکلِمَتِک التَّامَّة فِی أَرْضِک الْمُرْتَقِبِ الْخَائِفِ والْوَلِیِّ النَّاصِحِ سَفِینَة النَّجَاة وعَلَمِ الْهُدَی ونُورِ أَبْصَارِ الْوَرَی وخَیْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وارْتَدَی ومُجَلِّی الْعَمَی [الْغَمَّاءِ] الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا وقِسْطا کمَا مُلِئَتْ ظُلْما وجَوْرا إِنَّک عَلَی کلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ﴾
ای خدا! درود ورحمت فراوانت را بر حجت خود [مُحَمَّد] (عجّل الله فرجه) ارزانی دار - آن امام غایبی که هم اسم با رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است- هم او که حجّت تو در زمین وخلیفه تو در شهرها ودعوت کننده به سوی راه تو است، هم او که قیام کننده به قسط بوده وبه فرمانت انقلاب خواهد کرد، یاور وسرپرست ودوست مؤمنان، وویران کننده کافران، وروشنی بخش ظلمت وروشنگر حق، ونمایاننده حکمت ودرستی است، هم او که عامل ظهور سنّت وکلمه تو در زمین است، هم او که سخت مواظب تجاوزکاران بوده ولذا از این جهت خائف ونگران است، آن سرور وسرپرست خیرخواه، آن سفینه نجات وپرچم هدایت ونور چشم خلائق وبهترین کسی که پیراهن ورداء - امامت- را به بر کرد، زداینده کوری وگمراهی، آن کسی که زمین را از عدل وقسط پر می کند، در حالی که ظلم وبیداد سراسر آن را گرفته، که تو در سرازیر کردن صلوات ورحمت بر او قادر وتوانایی، چون بر هر چیزی قادر وتوانایی! یافتن امام (علیه السلام) وتوجه به اوصاف او کار بزرگی است که انسان نباید از آن غافل باشد. گفت:

بر عاشقان فریضه بود جستجوی دوست * * * بر روی وسر چو سیل، دَوان تا به جوی دوست
خودْ اوست جمله طالب وما همچو سایه ها * * * ای گفتگوی ما همگی گفت وگوی دوست
گاهی به جوی دوست چو آب روان خوشیم * * * گاهی چوآب،حبس شدیم در سبوی دوست(۳۲)

حضرت را با کلماتی که در این فراز آمده وصف می کنی تا مشخص کنی انتظار آن حضرت را در سینه داری وچشم از وجود مبارک او برنداشته ای، به انتظار کسی هستی که کلمه تامّه الهی در زمین است، حق را می نمایاند وناطق به حکمت است، وهرگز بنا نداری دل از او برکنی وآن را به جای دیگر اندازی.
امام زمان (عجّل الله فرجه)؛ مقصد جان ما:
تا حالا از وجوه مختلف بر امام زمان (علیه السلام) نظر کردیم تا شوق انتظار ما نیز از وجوه مختلف باشد، وعنایت فرمودید که او امامی است دست یافتنی وبرای همین به او سلام کردیم، یعنی می توان به او دسترسی داشت، چون او به جهت ذات مجردش واین که جان وحقیقت هر انسانی است، از ما به ما نزدیک تر است. این لیوان که در جلو من است از من دور است، چون در جان من نیست، ولی امام از ما به ما نزدیک تر است، چون به عنوان انسان کامل، جانِ جان ما است. فطرت شما نسبت به شما چه مقامی دارد؟ وقتی شما کاری را از روی هوس انجام دهید، یک نحوه جواب گویی به بدنتان است، ولی وقتی کاری الهی انجام دهید، جواب گویی به فطرتتان است وجانتان سیراب می شود، یعنی جان شما با کارهای الهی طراوت پیدا می کند، پس معلوم است کارهای الهی به جان ما نزدیک تر است تا کارهای هوس آلود. توجه بفرمایید که هر اندازه کار الهی تر باشد، به جان شما نزدیک تر است، چون مطابق فطرت است. فطرت، مقام اصلی جان ماست، از طرفی ما برای بندگی خلق شده ایم یعنی مقام نهایی ما، بندگی است وباید وجودمان به بندگی ختم شود. حال با توجّه به این که مقام امام زمان (علیه السلام) بندگی محض است، مشخص می شود جهت ومقصد جان هر انسانی وجود مقدس امام زمان (علیه السلام) است، در همین رابطه مولوی در دیوان شمس تبریزی می گوید:

چون جان جان، وی آمد، از وی گریز نیست * * * من در جهان ندیدم یک جان عدوی دوست

پس عنایت بفرمایید امام ما چقدر به ما نزدیک است، او همان فطرت مجسم ومتعین است ولذا در عمق جان ما جای دارد. نزدیکی آن حضرت به جان ما، مثل نزدیکی لباس به تن ما نیست، نزدیکی خاصی است، مثل نزدیکی خدا به انسان که می فرماید از رگِ گردن به انسان نزدیک تر است. یکی ممکن است بگوید: اگر خدا به ما نزدیک است، چرا مثلاً وقتی گناه می کنیم، از ما دور می شود؟ آن نزدیکی که خدا به انسان دارد، نزدیکی وجودی است ودر رابطه با حضور ووجود خداوند است وآن دوری که ما در اثر گناه نسبت به خدا پیدا می کنیم، دوری وفاصله ای است که به انتخاب ما مربوط است. خدا از نظر وجودی، به کافر ومؤمن از خودشان به خودشان نزدیک تر است، ولذا فرمود: «نَحْنُ اَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِید»(۳۳) یعنی؛ ما به او از رگ گردن نزدیکتریم، چون رگ گردن از جان ما دور است وخدا با جان من با من ارتباط دارد، ارتباط من با تنم، ارتباط دوگانه است، چون به یک اعتبار، یک تن داریم ویک مَن، این ها دوتا است، آن یگانگی با خدا وامام (علیه السلام) یگانگی خاص است، حضور آن ها در عمق جان من وشما است. وقتی شما کاری الهی انجام می دهید، چه کسی احساس آرامش می کند جز خودتان؟ از طرفی آن کار الهی، ریشه در بندگی شما دارد، بندگی محض هم که امام زمان (علیه السلام) هستند، پس آنچنان نیست که امام (علیه السلام) از شما دور باشد. مهم این است که امامتان را از این منظر نگاه کنید، ان شاء الله امامتان را می بینید. به گفته مولوی:

بر گوش ما نهاده دهان او به دمدمه * * * تا جان ما بگیرد، یکباره بوی دوست(۳۴)

حضرت بنا دارند اگر ما گوش به ندای قدسی شان بدهیم، ما را از خودی وخودیت بگیرند وسراسر منوّر به نور بندگی خدا کنند. این دیگر در حدّ من وشما است که چقدر همت کنیم ونزدیکی امام (علیه السلام) را در جان خود احساس کنیم، آن نزدیکی که نزدیک تر از تن ما به ما است. پس اولاً؛ امام (علیه السلام) به ما نزدیک است، ثانیاً: مقصد جان است. ما باید به آن وجود قدسی نظر کنیم ودل در گرو او داشته باشیم واین دعاهای عزیزِ از جان عزیزتر که در رابطه با امام زمان (علیه السلام) می خوانیم، برای همین است، می خواهیم جهت جانمان به طرف آن حضرت بیفتد، واز بقیه چیز ها روی دل را به سوی او برگردانیم ونگذاریم این نوع نگاه در ما از دست برود. اگر رسیدیم به این که امام، جانِ جان ما وتمام مقصد ما است، معلوم است که همه حجاب هایی که بین ما واوست برطرف می شود، إن شاء الله.
با دوست ما نشسته که ای دوست، دوست کو؟

کو کو همی زنیم ز مستی، به کوی دوست * * * تصویرهای ناخوش واندیشة رکیک
از طبعِ سست باشد واین نیست سوی دوست * * * خاموش باش تا صفت خویش خود کند

کو های های سردِتو، کو های وهوی دوست(۳۵):
وقتی حجاب ها به همان طریقی که عرض شد کنار رفت وتمام مقصدِ جان ما امام زمانمان شد، دیگر ما باید خاموش شویم تا او خودش خود را بر قلب ما بنمایاند «خاموش باش تا صفت خویش خود کند!»
﴿اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی وَلِیِّک وابْنِ أَوْلِیَائِک الَّذِینَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وأَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وأَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وطَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیرا﴾
خدایا! سلام وصلواتت را بر او که ولیّ تو وفرزند اولیاء تو است ارزانی دار، فرزند آنانی که اطاعتشان را بر همه خلق واجب نمودی ورعایت حقّشان را الزامی نمودی وهرگونه آلودگی را از ساحت قدسی شان زدودی تا پاک ومصون از خطا، موجب هدایت بندگان گردند.
خدایا! حال که ما را با چنین خانواده ای راهنمایی کردی، پس زمینه حضور هر چه بیشتر آن ها را فراهم نما، پس؛
﴿اللَّهُمَّ انْصُرْهُ وانْتَصِرْ بِهِ لِدِینِک وانْصُرْ بِهِ أَوْلِیَاءَک وأَوْلِیَاءَهُ وشِیعَتَهُ وأَنْصَارَهُ واجْعَلْنَا مِنْهُمُ﴾
در این فراز می خواهیم با خدا درباره امام زمان (علیه السلام) صحبت کنیم، تقاضا می کنیم:
خدایا! او را یاری کن واز طریق او دینت را یاری نما. با حضور هر چه بیشتر او وبا ظهور او، دوستان خودت واو را وشیعیان ویارانش را یاری فرما وما را نیز در زمرة آنان قرار ده.
خدایا! خودت می دانی که وقتی ظلمت به اوج خود برسد وظلماتِ آخر الزمان همه عقل ها را برباید، دوستان تو وشیعیان تو به تنهایی کاری از پیش نمی برند، یک نصرت ویاری نهایی نیاز است که از طریق آرمانی ترین انسان بتوانند ظلمات چند لایة آخر الزمان را پاره کنند.
تقاضای رفع موانع ظهور:
﴿اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ کلِّ بَاغٍ وطَاغٍ ومِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِک واحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ ومِنْ خَلْفِهِ وعَنْ یَمِینِهِ وعَنْ شِمَالِهِ واحْرُسْهُ وامْنَعْهُ مِنْ أَنْ یُوصَلَ إِلَیْهِ بِسُوءٍ واحْفَظْ فِیهِ رَسُولَک وآلَ رَسُولِک﴾
خدایا! او را از شرّ هر ماجراجو ومتجاوزی حفظ کن واز شرّ جمیع خلقت حفظ فرما، او را از شرّ همه خطراتی که از چپ وراست وجلو وعقب ممکن است به او برسد، حفظ بفرما ونگهبانش باش ومانع باش از این که آسیبی به او برسد ودر راستای حفظ آن حضرت در مرحلة ظهور، سنّت وسیرة نورانی پیامبر وخاندان پیامبرت را حفظ بفرما!
ظهور امام (علیه السلام) دوای درد بشریت است، مقصد جان همه آن ها است، قبله روح همة انسان ها است، خدایا! او را حفظ کن تا برنامه ها ونقشه های انسان های ستمگر مانع ظهور او نگردد. خدایا! هر خطری که ممکن است به او برسد ومانع تحقق برنامه های آن حضرت شود، خودت دفع کن، چون دیگر بشریت طاقت ندارد تلاش های آن حضرت به سرنوشتی دچار شود که زحمات علی (علیه السلام) دچار شد.
دعاها وتقاضاهای ما برای همین است که دیگر آن موانع مرتفع شود وزیباترین ظهور محقق گردد. قصة ظهور او، قصة ظهوری شود که دیگر جمال ماه منوّر او را هیچ ابری نپوشاند ودر آن شرایط ما فریاد بزنیم:

اوماهِ بی خسوف است،خورشید بی کسوف است * * * او خَمرِ بی خمار است، او سود بی زیان است
آن شهریار اعظم، بزمی نهاد خرّم * * * شمع وشراب وشاهد، امروزرایگان است(۳۶)

احساس مسؤلیت نسبت به موفقیت امام (علیه السلام):
﴿وَأَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ وأَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وانْصُرْ نَاصِرِیهِ واخْذُلْ خَاذِلِیهِ واقْصِمْ قَاصِمِیهِ واقْصِمْ بِهِ جَبَابِرَة الْکفْرِ واقْتُلْ بِهِ الْکفَّارَ والْمُنَافِقِینَ وجَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ حَیْثُ کانُوا مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ ومَغَارِبِهَا بَرِّهَا وبَحْرِهَا وامْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلا وأَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّک صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وآلِهِ واجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصَارِهِ وأَعْوَانِهِ وأَتْبَاعِهِ وشِیعَتِهِ﴾
خدایا! به نور حضرت، عدالت را ظاهر فرما، تا هیچ کس از زمینه های تعالی محروم نگردد وبا نصر وپیروزی خودت او را پیروز گردان، ویارانش را یاری ومخالفانش را خوار کن، کمر آن هایی که می خواهند کمر برنامه های نورانی آن حضرت را بشکنند، وکمر گردنکشان وکفّار را بشکن، به نور وبه قدرت وعظمت آن حضرت، همه کفّار ومنافقین وجمیع منکران را در هر کجای زمین که هستند، چه در دریا - در ناوهای جنگی- وچه در خشکی، به قتل برسان، به نور وهمّت آن حضرت، زمین را سراسر از عدل لبریز کن وبه نور آن حضرت، دین پیامبرت (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را به کامل ترین شکل بنمایان ومرا نیز در زمره یاران وپشتیبانان وتابعان وشیعیان آن حضرت قرار بده!

این نان وآب چرخ، چو سیلی است بی وفا * * * من ماهی ام، نهنگم وعُمانم آرزوست
جانم ملول گشت زفرعون وظلم او * * * آن نور روی موسیِ عمرانم آرزوست
هر چند مفلسم، نپذیرم عقیق خُرد * * * کان عقیق نادر ارزانم آرزوست
گوشم شنید قصة ایمان ومست شد * * * کوقسمِ چشم، صورت ایمانم آروزست(۳۷)

ما را سر آن نیست تا راضی باشیم در ظلمت ظالمان به سر بریم وچشم ودل خود را به زندگی کردن در کنار حاکمیت حضرت بقیة الله اعظم منصرف کنیم، این است که در فراز بالا از خدا می خواهیم:

منگر اندر ما، مکن در ما نظر * * * اندر اکرام وصفای خود نگر

خدایا! کرامت خاصی مرحمت فرما واگر ما شایسته ظهور آن حضرت نیستیم، تو شایسته ای که با رحمت خاص خود، سبب ظهور آن حضرت گردی، ما این تقاضاها را رها نمی کنیم تا اوّلاً؛ تو به حق خودِ این دعاها، دعاهای ما را مستجاب گردانی، ثانیاً؛ این ها وسیله ای شود که با لطف وکرم خود، امام را وبرنامه های او را حفظ بفرمایی تا آن نصرت نهایی محقق شود.
این تقاضا چندین نتیجه دارد؛ اولاً: قلبمان متوجه حفظ امام (علیه السلام) است ودر حدّ توان خود را آماده می کنیم که در کنار آن خطرات، آن طور که باید جانفشانی کنیم، وبه تعبیر دیگر؛ مصداق کسانی باشیم که در وصفشان می فرماید: «اللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنْ أَنْصَارِهِ واَعْوانِه والذّابِّینَ عَنْه»(۳۸) از آن هایی که یاور اویند وپیرو او واز آن هم مهم تر، ذوب در اویند، ثانیاً: شاید از این تأکیدهایی که در دعا می شود جهت حفاظت جان آن حضرت از طرف خداوند، بتوان این نکته را فهمید، ملّتی که نگران موفقیت امامش نیست، خدا آن ملّت را مفتخر به ظهور امام نخواهد کرد، لذا شما از خدا درخواست والتماس می کنید که خدایا! این امام را برای ما حفظ کن وتمام ابعاد شخصیتی او را هم حفظ بفرما تا بتواند برنامه هایش را عملی کند. در واقع یک نوع توجه روح وقلب است به امام ونقش جهانی او واحساس مسئولیت نسبت به برنامه های آن حضرت، تا ما صرفاً ناظری بی تفاوت نباشیم، ونتیجه اش این می شود که ما بتوانیم ارتباط قلبی مان را از این طریق با آن حضرت در همه ابعاد محکم کنیم وعرض کنیم:

ماهِ کنعانیِ من، مسند مصر آن تو شد * * * وقت آن است که بِدْرود کنی زندان را

ودر انتها تقاضا می کنی:
﴿وَأَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) مَا یَأْمُلُونَ وفِی عَدُوِّهِمْ مَا یَحْذَرُونَ إِلَهَ الْحَقِّ آمِینَ یَا ذَا الْجَلالِ والْإِکرَامِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین﴾
خدایا! به من نشان بده در مورد آل محمد (علیهم السلام) آنچه آن ها در پی آن هستند ودر مورد دشمنان آن ها نیز نشانم بده آنچه را که آن ها از آن فرار می کنند، ای معبود حق! مستجاب کن چنین تقاضایی را، ای صاحب جلال وبزرگی! ای ارحم الراحمین!
تقاضای تحقق تمدن اسلامی:
در آخرین فراز این زیارت، زیباترین ومهم ترین چیزی که یک انسان مؤمن در دنیا می تواند بخواهد، مورد تقاضا قرار می گیرد که تقاضاکننده با روبه روشدن با آن مطلوب بزرگ، به اوج ایمان به خدا نایل می شود وبه رؤیت سنّت فوق العاده ای مفتخر می گردد، که عبارت است از رؤیت آنچه آل محمّد (علیهم السلام) به دنبال آن بودند، یعنی ظهور تمام سنّت های الهی در تمام روابط انسانی. یا به تعبیر دیگر، در این فراز اوّلاً؛ تقاضای تحقق تمدن اسلامی به معنی واقعی را داری، ثانیاً؛ می خواهی این قاعدة مهمّ الهی را با چشم خود ببینی که دشمنان اهل البیت، یعنی کافران واقعی، چگونه با چیزی روبه رو می شوند که با تمام تلاش می خواستند با آن روبه رو نشوند. خداوند در مورد فرعون وهامان ولشگریانش می فرماید: «وَنُرِی فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا کانُوا یَحْذَرُونَ»(۳۹) یعنی؛ ونمایاندیم بر فرعون وهامان ولشگریانش آنچه را که از آن فرار می کردند. فرعونیان این همه اطفال را کشتند تا موسی (علیه السلام) به دنیا نیاید وحاکمیت آن ها را نابود نکند، ولی خداوند درست آن ها را با چیزی روبه رو کرد که از آن فرار می کردند واین سنّت خداست وچه زیبا سنّتی!
حالا تقاضا می کنی: نه در محدوده کار حضرت موسی (علیه السلام)، بلکه به وسعت حاکمیت جهانی حضرت مهدی (علیه السلام) چشم ما را به چنین سنّت زیبایی روشن بفرما، تا با چشم خود ببینیم این همه تلاش کردند تا حاکمیت امام معصوم (علیه السلام) در صحنة تاریخ ظاهر نشود، حالا دشمنانشان درست با چیزی روبه رو می شوند که از آن فرار می کردند.
ثالثاً؛ تقاضای تحقق تمدن اسلامی، تقاضای ساده ای نیست که فکر کنیم شاهد ونمونه ای در گذشته تاریخ می توانیم برای آن در نظر بگیریم. در بحث «شیعه وتمدن زایی»(۴۰) تلاش شده است حتی الامکان تصور ضعیفی از فضای آن تمدن ترسیم شود. در نظر بگیرید میدان دار نظام آموزشی وسیاسی واقتصادی جامعه امامی باشد که واسطة فیض بین ارض وسماء است، در آن شرایط حالتِ حضوری وقلبی، سراسر زندگی را فرا می گیرد، وَلایت ومحبت ووِلایت وحاکمیت، متّحداً در یک نفر محقق می شود، ولذا ظاهر وباطن انسان در اطاعت انسانی قرار می گیرد که متذکر جان وفطرت واصل اصیل انسان ها است ووِلایت وحاکمیت او انعکاس حکم محبوب حقیقی، یعنی خداست. در چنین شرایطی باطن انسان از طریق سینه مولای معصوم به نور هدایت حضرت ربّ منوّر می گردد وحقیقتِ سنّتِ «اللهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّوُرِ»؛(۴۱) صورت اجتماعی به خود می گیرد، همه چیز در آن تمدن، انعکاس عالم ملکوت است وظهور نِیِسْتانی است که انسان را از آن جا بریده اند وهزار وچهارصد سال است نگذاشته اند آن تمدنی که شرایط اُنس با عالم قدس است، ظهور یابد. حالا در فراز آخر چنین چیزی را تقاضا می کنی ومی گویی: «وأَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ مَا یَأْمُلُونَ» به من نشان بده آنچه را آل محمد در پی تحقق آن بودند، بعونک ورحمتک یا الرّحم الرّاحمین.
چنانچه ملاحظه فرمودید؛ سلام بر حضرت حجت (عجّل الله فرجه) در هر کدام از زیارات، با کوهی از معارف وسلوک همراه است وباید با تأمل به آن ها پرداخت، اجازه دهید با طرح مقدمة زیارت آن حضرت در روز جمعه نظر شما را به آن جلب، واصل آن را به فرصت دیگر موکول می کنیم.
باز سلامی دیگر:
در زیارت امام زمان (علیه السلام) در روز جمعه می خوانید:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا حُجَّة اللهِ فِی أَرْضِهِ السَّلامُ عَلَیْک یَا عَیْنَ اللهِ فِی خَلْقِهِ﴾
سلام بر تو ای حجت خدا در زمین، وای چشم خدا در بین خلقش!
چشم خدا در بین مردم به این معنی است که اگر خواستید خداوند به شما بی محلی نکند، باید در چشم امام زمان (علیه السلام) خوار نباشید. او حجّت خدا در زمین است وملاک رضایت وعدم رضایت خدا است، خواست او، همانی است که خدا از بندگانش می خواهد وچشم خدا است در بین خلقش، تا انسان ها بتوانند از منظر توجه به وجود مقدس آن حضرت با اسرار الهی آشنا شوند وهم خود را در زیر نظر مبارک آن حضرت احساس کنند وزیر نظر آن حضرت خود را بپرورانند. چرا که بنا به فرمایش آیت الله الهی قمشه ای:

تا نگشاید حجاب آن مهِ مَکی نقاب * * * بر رُخ ما عاشقان، کس نگشاید دری(۴۲)

اگر خواستی دری بر قلبت گشوده شود، ابتدا باید حجت خدا در زمین که چشم الهی در بین خلق است، بر تو نظر کند ولذا سلام بر او می کنی تا او با لبیک خود حجاب بین ما وخود را برطرف نماید.
امام (علیه السلام) مظهر اسم هادی:
﴿السَّلامُ عَلَیْک یَا نُورَ اللهِ الَّذِی یَهْتَدِی بِهِ الْمُهْتَدُونَ﴾
سلام بر تو ای نور خدایی که هر کس بخواهد هدایت شود از طریق آن نور که در نزد تو است هدایت می شود!
نور امام معصوم (علیه السلام) نور هدایت به سوی خدا است، باید اوّل مقام وجایگاه امام (علیه السلام) را بشناسیم، بعد به خوبی متوجه شویم که حیّ وحاضر وزنده وقابل ارتباط است، بعد هم این طور با ایشان که در این سلام مطرح است حرف بزنیم ونظر کنیم به جنبه الهی آن حضرت که موجب هدایت هر طالب هدایتی می شود، بگوییم:

ای جانِ جانِ جانان، از ما سلام برخوان * * * رحم آر برضعیفان، عشقِ تو بی امان است

این کار را نکنیم، چه کار کنیم؟ آیا بهترین راه توجه به حقیقت نورانی امام همین نیست که او مظهر هدایت الهی است؟ او مقصد هستی است، مقصد جان انسان ها است. پس باید دل را متوجه او کرد، آن هم توجهی خاص که در این سلام مطرح است.
خواستم توجه عزیزان را به انواع زوایایی که باید به وجود مقدس حضرت انداخت، جلب کنم، وگرنه خود این سلام، معارفِ عالیه ای در نهان خود دارد که باید در فرصت دیگر وبه توفیق الهی به آن بپردازیم، همان طور که علاوه بر این دعا، دعای ندبه توجه خاص به وجود مقدس حضرت می اندازد. دعای ندبه یک دائرة المعارف از معارف شیعه است.
معارف شیعه خیلی عمیق است. ائمه ما (علیهم السلام) می فرمایند: معارف ما مثل قرآن هفتصد بطن دارد، بحث امام زمان (علیه السلام) از آن معارف عمیق نهفته در مکتب شیعه است ونباید انتظار داشت با مباحث سطحی بتوان به آن دست یافت. خدا به من وشما توفیق دهد که از طریق دعای عزیز ندبه؛ یکی مبانی دقیق وعمیق تشیع را به قلبمان برسانیم واز جهت دیگر علاقه وتوجه خود را به مقام عظمای امام زمان (علیه السلام) آن طور که باید وشاید اظهار داریم.
شب پانزده شعبان، نورٌ عَلی نور:
عزیزان باید در یک کار پیگیر، موضوع تشیع وامامت وامام زمان (عجّل الله فرجه) را دنبال کنند، فقط در حدّ پانزده شعبان مسئله متوقف نشود. آری؛ شب پانزده شعبان شب بسیار مهمی است، هم به اعتبار خودش که شب پانزدهم شعبان است وهم به اعتبار تولد وجود مقدس حضرت ولیّ عصر (عجّل الله فرجه).
تولد امام زمان (عجّل الله فرجه) ونیمه شعبان دو چیز است که با هم ترکیب شده است، مثل شب بیست ویکم ماه مبارک رمضان. آن شب در عین این که یکی از شب های قدر است، شبِ شهادت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) هم هست، لذا قبل از این که امیر المؤمنین (علیه السلام) شهید شوند، باز شب بیست ویکم ماه رمضان شب قدر بود. بله شب پانزده شعبان یکی از شب های مبارکی است که قبل از تولد حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) مورد بحث بوده است، پس باید کاری کرد که شب پانزده شعبان از دست نرود.
همان طور که نزول قرآن، شب قدر وروز قدر را مبارک می کند، نزول ثقل دیگر از ثقلین یعنی قرآن ناطق، در شب پانزده شعبان، شب وروز نیمة شعبان را مبارک می گرداند وآن شب بستر فوران غفران الهی می گردد. چنانچه رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرمود: «یَغْفِرُ اللهُ لَیْلَة النِّصفِ مِنَ الشَّعبان مِنْ خَلْقِهِ بِقَدْرِ شَعْر مِغْرِی بنی کلب»(۴۳) یعنی؛ خداوند در شب نیمة شعبان به اندازة موی بزهای بنی کلب بندگانش را می بخشد. پس آن شب، شبِ تلاش برای قرب به خدا است. چون شبی است که خداوند قسم یاد کرده است، هیچ سائلی را محروم نگرداند. شب تعیین سرنوشت ها است، «... فِیهَا یَکتُبُ آجال وفیها تَقْسِمُ الْاَرْزاق... ویُنَزِّلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ مَلائِکة اِلَی السَّماءِ الدُّنْیا واِلَی الْاَرْضِ بِمَکة».(۴۴)
کمیل می گوید: به اتفاق جمعی در مسجد بصره خدمت علی (علیه السلام) نشسته بودیم. شخصی پرسید: منظور آیه «فیها یُفْرق کلّ امرٍ حکیم»(۴۵) که در آن شب، هر امر حکیمی گشایش می یابد، چه شبی است؟ حضرت فرمودند: شب نیمة شعبان، قسم به کسی که جان علی در دست اوست، کسی نیست مگر این که آنچه تا آخر سال از خیر وشرّ بر او جاری می شود در این شب رقم می خورد. بنده ای نیست که آن را زنده نگهدارد ودعای خضر را در آن بخواند، مگر آن که به اجابت می رسد.
کمیل می گوید: سپس من به خانة حضرت رفتم وتقاضای آموختن دعای خضر را کردم. فرمود: بنشین، وقتی این دعا را حفظ کردی، در هر شب جمعه، یا یک بار در ماه، یا سالی یک بار، یا در عمرت یک بار بخوان که از جانب خدا یاری خواهی شد وخدا رزقت را خواهد رساند ومشمول مغفرت او خواهی شد.(۴۶)
خدا إن شاءالله کمیل را رحمت کند که، علت ورود این دعا از طریق حضرت امیر المؤمنین (علیه السلام) به ما شد. پس اولاً؛ ارزش شب نیمه شعبان از زمان امیر المؤمنین (علیه السلام) هم مورد بحث بوده است وباید آن شب را تجلیل کرد. وبعد هم چنانچه ملاحظه می کنید، می فرماید این شب شبی است که خصوصیات خاص خود را دارد. ثانیاً؛ با تولد وجود مقدس حضرت ولی عصر (عجّل الله فرجه) نورٌ علی نور شده وبا نظر به مقام قدسی حضرت امام زمان (عجّل الله فرجه) زمینة ارتباط با خدا شدیدتر گشته است وعملاً می توان از برکات شب پانزده شعبان استفادة بیشتری کرد.
نکتة دیگری در رابطه با اعمال شب پانزدهم شعبان در مفاتیح هست وآن زیارت حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) است. اگر دقت بفرمایید عموماً یکی از اعمال شب های قدر زیارت حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) است، تا در بهترین زمان ها ودر بهترین شرایط ارتباط با خدا -که آن کنار حرم حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) بودن است- واقع شویم ویا به عشق حضور در حرم مطهر آن حضرت، در هر جا که هستیم، آن زیارت را بخوانیم. در رابطه با زیارت آن حضرت در این شب، دو روایت خیلی عجیب ذکر شده است؛ یک روایت می فرماید: هر که می خواهد با او، روح صدوبیست وچهارهزار پیامبر مصافحه کند، حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) را زیارت کند، در واقع این شب آن قدر ظرفیت دارد که اگر کسی حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) را زیارت کند، روحش آماده می شود تا با روح صدوبیست وچهارهزار پیامبر تماس داشته باشد.
ودر روایت دیگری هست که زیارت آن حضرت، موجب آمرزش گناهان می شود، ودر واقع این دو روایت هماهنگی دارند، چون وقتی گناهان انسان آمرزیده شد وبه روح اهل عصمت نزدیک شد، آماده تماس با پیامبران خدا خواهد گشت.
اعمال دیگری هم از طریق ائمه معصومین (علیهم السلام) وارد شده که مرحوم شیخ عباس قمی (رحمه الله) در مفاتیح جمع آوری کرده است، در حدّ امکان از انجام آن خود را محروم نکنید.
امام زمان (عجّل الله فرجه) منتظر آمادگی ما هستند:
سؤال: چه نوع خطرهایی امام زمان را تهدید می کند که در دعا از خدا تقاضا می کنیم خدایا او را از شرّ هر ماجراجو ومتجاوزی حفظ کن؟
جواب: همان خطرهایی که الان مانع ظهور امام زمان (علیه السلام) هست، وامام (علیه السلام) را تهدید می کنند که نتوانند برنامه های خود را اجرا کنند وخطر این که آن حضرت به قتل برسند ومسئولیتی که به عهده آن حضرت است خوب انجام نگیرد. خود حضرت می فرمایند: پدرم به من وصیت کرده که خود را از منظر مردم دور نگهدارم،(۴۷) چراکه خطر آن حضرت را تهدید می کند. به گفتة آیت الله الهی (برادرِ علامه طباطبایی (رحمه الله)): «ظهور انفرادی، زمینة ظهور اجتماعی است، وگرنه اگر امّت آماده نباشند واو بیاید، همان بلایی سرشان خواهد آمد که بر سر یازده معصوم دیگر آمد.»(۴۸) پس ملاحظه می فرمایید که آن حضرت منتظر آمادگی ما هستند، منتظر این که دل ها ودست های ما آماده پذیرش ودفاع از آن حضرت شود.
چرا الآن امام زمان (عجّل الله فرجه) به طور معین ومشخص ظاهر نیستند؟ برای این که ما این دعاها را با تمام وجود قبول نکرده ایم که جزء مرام وزندگی ما شود. خطرهایی که امام (علیه السلام) را تهدید می کند، همان خطرهایی است که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را تهدید کرد، اگر پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در جنگ اُحد کشته شده بودند، چه می شد؟ به آن حضرت ضرر نمی خورد، ولی مسئولیت ایشان ناقص می ماند ولذا با نهایت تلاش، خودشان را حفظ کردند ودو زره روی هم پوشیدند وبر عمامه شان کلاه خود گذاشتند، وبالأخره ماندند وماندند تا این دین ادامه پیدا کرد وکامل شد. خود حضرت رسول الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در حفظ خود تلاش می کردند، واگر امام زمان (علیه السلام) را در همان ابتدا شهید کرده بودند، الآن بشر چه کار می کرد؟ پس همت من وشما را می طلبد تا آماده دفاع از امام زمانمان باشیم واز خدا بخواهیم کمک کند تا إن شاء الله آن نتایج کامل را به دست آوریم. در واقع با این دعاها به خدا می گوییم هم خود خداوند کمک کند در حفظ آن حضرت ودر تحقق برنامه های او، وهم به ما آمادگی آن کارها را بدهد. اگر ما بخواهیم خدا کسی را حفظ کند دعا می کنیم، در این دعا به خدا عرض می کنیم که هم خودمان آماده ایم از آن حضرت دفاع کنیم وهم از تو می خواهیم که ماوراء توان ناقص ما، خودت آن حضرت را حفظ کن. به یک اعتبار هم در این دعاها ما نظر به جانِ جانمان انداخته ایم تا با خدا صحبت کنیم، که خدایا ما ایستاده ایم تا از امام زمانمان دفاع کنیم؛ یکی از راه های دفاع هم همین است که از خدا بخواهیم که کمک کند که امام زمان (علیه السلام) حفظ شود. مگر شما، امام خمینی (رحمه الله) بنیان گذار انقلاب را دعا نمی کردید، تا امام (رحمه الله) توانست راه را به اینجا برساند؟ پس دعا برای امام زمان (علیه السلام) کردن، زمینه می شود تا خداوند تدریجاً فیض خود را به مردم برساند ومردم آمادة پذیرش فیض نهایی ظهور شوند وبتوانند امام را درست بپذیرند.
«والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته»

پاورقی:

-----------------

۱ - مفاتیح الجنان قسمتی از زیارت مخصوص امام زمان (عجّل الله فرجه).
۲ - سوره ذاریات، آیه۵۶.
۳ - «منتخب الاثر»، لطف الله صافی، ص۱۰۱- «مناقب مرتضوی»، کشفی ترمذی حنفی، ص۵۶.
۴ - به کتاب هایی چون عبقات الانوار، المراجعات، الغدیر، احقاق الحق ومنتخب الاثر مراجعه شود که مجموعه ای از احادیث مربوط به حقّانیت ائمه معصومین (علیهم السلام) را از کتاب های تفسیر وحدیث اهل سنّت گردآوردی کرده اند.
۵ - بحار، ج۲۳، ص ۷۷، حدیث ۶.
۶ - مسند احمد حنبل، ج۴، ص ۹۶- مجمع الزوائد، ج۵، ص ۲۲۴ و۲۳۵- صحیح مسلم، ج۶، ص ۲۲ (نقل از ترجمه الغدیر ج۲۰ ص۲۴۲).
۷ - «مبانی معرفتی مهدویت»، طاهرزاده.
۸- قرآن در آیه ۲۹ سوره بقره می فرماید: «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً»؛ یعنی همه آنچه را خداوند در زمین خلق کرد، برای شما انسان ها بود.
۹ - حضرت (علیه السلام) به آیه ۱۳۰ سوره صافات اشاره می فرمایند که به قرائت های مختلف خوانده شده، یکی از آن قرائت ها همین است که امام به آن اشاره می کنند.
۱۰ - سوره بقره، آیه۳۱.
۱۱ - سوره صافات، آیه ۱۶۴.
۱۲- با دقت در روایات متوجه می شویم که وجود مقدس حضرت مهدی (عجّل الله فرجه) از ابتدای تولد وحتی در دوره جنینی، جنبه ای از غلبه غیب بر وجود مادی آن حضرت جریان داشته به طوری که حکیمه خاتون عمه امام عسکری (علیه السلام) می گوید: جناب نرگس خاتون مادر حضرت حجت (علیه السلام) تا قبل از وضع حمل هیچ اثری از حمل در او ندیدم، وهم او می گوید: وچون صبح شد اثر حمل ظاهر شد، ولی چون خواست فرزند را به دنیا آورد، نرگس از دیده من پنهان شد، پس فریادکنان به سوی حضرت امام عسکری (علیه السلام) دویدم. حضرت فرمود: برگرد ای عمه، او را در جای خود خواهی دید، وچون برگشتم پرده گشوده شد ودر نرگس نوری مشاهده کردم که دیده مرا خیره کرد وحضرت صاحب را دیدم که رو به قبله به سجده افتاده (منتهی الآمال ج۲ در بیان ولادت حضرت صاحب الزمان (عجّل الله فرجه)).
در همین رابطه احمدبن اسحاق می گوید: روزی به خدمت حضرت عسکری (علیه السلام) رفتم بر روی تختی نشسته بود واز جانب راست آن حجره ای بود که پرده ای بر آن آویخته بود. گفتم: ای سید من؛ کیست صاحب امر امامت از شما؟ فرمود: پرده را کنار بزن، پرده را کنار زدم، کودکی بیرون آمد که تقریباً هشت ساله یا ده ساله می نمود با پیشانی گشاده ودیده های درخشان. حضرت فرمودند: این امام شماست، پس کودک برخاست وداخل حجره شد. پس حضرت فرمودند: نظر کن چه کسی در حجره است، داخل شدم وجستجو کردم، هیچ کس را در حجره ندیدم (منتهی الآمال ج۲ باب چهارم، فصل سیم در اثبات وجود حضرت صاحب العصر (علیه السلام) ص ۴۳۶).
چنانچه ملاحظه می فرمایید همین که حضرت صاحب (عجّل الله فرجه) وارد حجره می شوند جنبه غیبی وجود مبارک حضرت غلبه می کند ولذا دیگر احمدبن اسحاق ایشان را نمی بینند.
۱۳ - بحار الانوار، ج۵۲، ص۹۲.
۱۴ - سوره هود، آیه۸۶.
۱۵ - سوره یس، آیات ۶۰ و۶۱.
۱۶ - سوره اعراف، آیه ۱۷۲.
۱۷ - از پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) هست که «لا تَخْلُو الأرْضُ مِنْ حُجَّة ظاهِرٍ اَوْ خَافٍ مَغْمُورٍ» یعنی؛ زمین هرگز از حجّت خالی نمی شود، حال چه امامتش آشکار شده باشد، چه مخفی. (در این مورد؛ به بحار الانوار ج۲۳ صفحات ۲۰ به بعد، رجوع کنید.)
۱۸ - بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۶.
۱۹ - «سرّ الصلوة»، امام خمینی (رحمه الله)، در اسرار قیام.
۲۰ - سوره انبیاء، آیه۷۳.
۲۱ - «سرّ الصلوة»، امام خمینی (رحمه الله)، در اسرار رکوع.
۲۲ - همان، در اسرار سجود.
۲۳ - عفو؛ محو آثار معصیت، ومغفرت؛ اضافه وتکمیل نمودن است. به همین جهت مغفرت برای انسان هایی هم که معصیت نکرده اند بکار می رود ولذا همواره عفو قبل از مغفرت مطرح می شود. (سوره فتح، آیه ۲. شعرا، آیه ۷۸و ۸۲)
۲۴ - کلیات شمس تبریزی با اندکی تغییر، شماره ۴۵۰.
۲۵ - بحار الانوار، ج۱، ص ۹۷.
۲۶ - بحار الانوار، ج۲۶، ص۶و۷.
۲۷ - بحار الانوار، ج۲۳، ص۲۱.
۲۸- در رابطه با چگونگی رجعت ودلیل بر حقانیت آن می توانید به سخنرانی مؤلف در مورد «رجعت» رجوع فرمایید.
۲۹ - کلیات شمس تبریزی، غزل شماره۴۴۹.
۳۰ - کلیات شمس، غزل شماره ۴۴۰.
۳۱ - به آیات ۲تا ۱۳ سوره مریم مراجعه فرمایید.
۳۲ - کلیات شمس، غزل شماره ۴۴۲.
۳۳ - سوره ق، آیه ۱۶.
۳۴ - کلیات شمس، غزل شماره۴۴۲.
۳۵ - کلیات شمس، غزل شماره۴۴۲.
۳۶ - کلیات شمس، غزل شماره۴۴۰.
۳۷ - کلیات شمس، غزل شماره۴۴۱.
۳۸ - مفاتیح الجنان، دعای عهد.
۳۹ - سوره قصص، آیه۶.
۴۰ - به نوشتارهایی که در همین رابطه تدوین شده رجوع فرمایید.
۴۱ - سوره بقره، آیه ۲۵۷.
۴۲ - دیوان الهی قمشه ای، ص ۳۵۵.
۴۳ - بحار الانوار، ج۹۴، ص ۸۶.
۴۴ - بحار الانوار، ج ۹۴، ص ۸۹.
۴۵ - سوره دخان، آیه ۴.
۴۶ - اقبال الاعمال، ص ۲۲۰، فی بعض ادعیة النّصف مِنْ شعبان.
۴۷ - منتهی الآمال، ج۲، ص۴۲۵، چاپ کتاب فروشی اسلامیه.
۴۸ - کتاب «الهیه»، ص۱۶۶.